Lata badań dowiodły, że udział w niepłodności obu płci jest mniej więcej taki sam. W 40% leży on po stronie mężczyzny, a w 40% po stronie kobiety. Mało tego! Coraz częściej słyszy się opinie, że dominującym czynnikiem jest już nie czynnik żeński, a właśnie męski…
Jeszcze kilkanaście lat temu, gdy para nie mogła doczekać się dziecka, to kobietę poddawano diagnostyce. Lata badań dowiodły jednak, że udział w niepłodności obu płci jest mniej więcej taki sam. W 40% leży on po stronie mężczyzny, a w 40% po stronie kobiety. Mało tego! Coraz częściej słyszy się opinie, że dominującym czynnikiem jest już nie czynnik żeński, a właśnie męski…
Jakość męskiego nasienia coraz gorsza…
U współczesnych mężczyzn obserwuje się wyraźny spadek liczby plemników w ejakulacie.
Są one również coraz mniej ruchliwe i wiele z nich ma nieprawidłowości w budowie. Spadek jakości męskiego nasienia jest na tyle powszechny, że Światowa Organizacja Zdrowia, która jeszcze w latach 80. za normę uznawała 60 milionów plemników w jednym mililitrze spermy, obniżyła standardy i od 2010 roku ta norma wynosi już tylko 15 milionów w jednym mililitrze spermy. Czyli aż 4-krotnie mniej niż 40 lat temu!
Problemy z plemnikami mogą być efektem złej diety
Aby mężczyzna był płodny, musi jeść zdrowo i regularnie! Niby proste i oczywiste, a jednak wielu panów nie stosuje się do tych zasad. Codzienny jadłospis mężczyzny powinien składać się z 4-5 zbilansowanych posiłków, w których znaleźć powinny się świeże warzywa, owoce, nabiał, ryby, chude mięso, nasiona oraz co niezwykle ważne, odpowiednia ilość płynów. Mężczyzna powinien wypijać ok. 2 litry wody dziennie. Czy coś Ci to przypomina? Tak, to są ogólne zasady zdrowego żywienia, które powinien przestrzegać każdy z nas. Możemy jednak wskazać produkty, które w szczególny sposób będą sprzyjały męskiej płodności. I nie, nie chodzi o frytki, hamburgery, chipsy czy inne słone przekąski. Chodzi o produkty bogate w witaminę A, witaminy z grupy B, C i E oraz cynk czy selen. Wrogiem płodności zarówno kobiet jak i mężczyzn będą natomiast węglowodany proste oraz wszędobylski cukier. Spożywany w zbyt wysokich ilościach może zaburzyć poziom testosteronu w organizmie mężczyzny i co za tym idzie upośledzić pracę jąder.
Ufff, jak gorąco! Przyczyną może być przegrzanie jąder
Męskie narządy płciowe są tak skonstruowane, aby plemniki mogły swobodnie w nich dojrzewać. Z tego powodu jądra położone są w oddalonej od podbrzusza mosznie. Dzięki temu panuje w nich temperatura o 2 stopnie niższa niż wynosi temperatura ciała, czyli jest najbardziej optymalna dla prawidłowego przebiegu spermatogenezy. Niestety wielu mężczyzn nosi zbyt obcisłą bieliznę, która sprawia, że ich jądra przylegają do podbrzusza, co naraża je na przegrzanie. Podobnie zresztą jak zbyt gorące kąpiele i częste korzystnie z sauny. Tymczasem przegrzane jądra produkują znacznie mniej plemników, obniżając tym samym potencjał rozrodczy mężczyzny.
Palisz papierosy? Pijesz alkohol? Możesz mieć słabsze plemniki!
Substancje zawarte w dymie papierosowym mają bardzo niekorzystny wpływ na zdrowie mężczyzny, w tym jego potencję, aktywność seksualną i zdolność do spłodzenia potomstwa. U palaczy produkcja plemników może obniżyć nawet o 1/4. Te wyprodukowane mogą być także mniej ruchliwe i mieć uszkodzony materiał genetyczny, a także żyć krócej. A co z alkoholem? Okazuje się, że już niewielka ilość alkoholu wystarczy, by sperma mężczyzny była uboższa w plemniki, a ich jakość spadła. Alkohol utrudnia też wchłanianie witamin i minerałów wspomagających pracę układu rozrodczego.
Choroby urologiczne i ogólnoustrojowe – one też mogą obniżyć męską płodność
Chorób prowadzących do niepłodności u mężczyzn jest bardzo wiele. Zaliczamy do nich zarówno schorzenia układu moczowo-płciowego, takie jak przerost prostaty czy żylaki powrózka nasiennego. Do tej kategorii dorzucić możemy również wrodzone lub nabyte zaburzenia budowy jądra, wnętrostwo, zapalenie jąder, uraz mechaniczny jąder, skręt powrózka nasiennego i długotrwałe niedokrwienie gonady, niedrożność nasieniowodów, niedorozwój najądrzy lub nasieniowodów, zapalenie najądrzy i wiele innych. Jeśli chodzi o choroby ogólnoustrojowe, to niebezpieczne dla męskiej płodności będzie na pewno nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby serca, nerek czy choroby tarczycy. Mężczyzna może stać się również niepłodny po przebyciu choroby nowotworowej, ponieważ stosowane w jej leczeniu chemioterapeutyki, uniemożliwiają prawidłową produkcję plemników w jądrach, prowadząc do azoospermii.
Przeczytaj: Płodność męska w zagrożeniu – czyli żylaki powrózka nasiennego
Otyłość wrogiem płodności
Duża nadwaga może skutecznie przeszkodzić mężczyźnie w realizacji marzeń o ojcostwie. Wiemy, w jaki sposób nadmiar tkanki tłuszczowej wpływa na płodność kobiet, mianowicie zaburza poziom estrogenów odpowiedzialnych za cykl miesiączkowy. Mężczyźni miesiączki nie mają – to fakt! Nie oznacza to jednak, że panowie chcący zostać tatusiami nie muszą pilnować swojej wagi! Nadmierne kilogramy mogą prowadzić u nich do zaburzeń erekcji, spowolnienia produkcji plemników oraz ich uszkodzenia.
Niepłodność męska – przyczyną mogą być obecne w środowisku toksyny
Rozwój cywilizacji zaskutkował globalnym zanieczyszczeniem środowiska. Mężczyźni zdecydowanie bardziej niż kobiety wydają się być wrażliwi na obecne w nim toksyczne substancje. Długotrwały kontakt z chemikaliami, np. pestycydami, może obniżyć jakość męskiego nasienia. Podobnie zadziałają takie metale ciężkie jak kadm, ołów czy rtęć.
Objawy, które mogą świadczyć o niepłodności u mężczyzny:
- obniżone libido
- zaburzenia erekcji
- ból jąder
- nieprawidłowy kolor lub konsystencja ejakulatu
- niższa objętość ejakulatu
- ból i pieczenie podczas oddawania moczu
- ból podczas stosunku
Seminogram – najważniejsze badanie w diagnostyce niepłodności męskiej
Jak już wspomnieliśmy, u około połowy niepłodnych par za problemy z poczęciem dziecka odpowiada czynnik męski. Najlepiej więc, aby mężczyzna razem ze swoją partnerką poddał się diagnostyce niepłodności. Oprócz wywiadu lekarskiego pod kątem zaburzeń rozrodu partner powinien poddać się badaniu seminologicznemu, czyli badaniu jakości nasienia. Przeprowadza się je metodą komputerową (CASA) albo metodą MSOME, czyli pod dużym powiększeniem mikroskopowym. W podstawowym badaniu nasienia sprawdza się liczebność plemników w ejakulacie, ich ruchliwość, żywotność i morfologię, a także objętość samego ejakulatu. Oczywiście jest to tylko podstawowy zakres badania seminologicznego. W razie potrzeby można je poszerzyć o dodatkowe parametry, np. obecność przeciwciał przeciwplemnikowych klasy IgG na powierzchni plemnika. Aby wynik seminogramu był wiarygodny, badanie powinno być poprzedzone 2-7-dniową abstynencją seksualną, a w razie nieprawidłowego wyniku, powtórzone po około miesiącu. Jeśli drugi seminogram również ujawni obniżone parametry nasienia, diagnostykę zwykle poszerza się o dodatkowe badania.
Warto dodać, że problemy z poczęciem dziecka często są spowodowane obecnością stresu oksydacyjnego w nasieniu. Europejskie Towarzystwo Rozrodu Człowieka i Embriologii (ESHRE) rekomenduje więc rozszerzenie diagnostyki męskiej niepłodności właśnie o ocenę stresu oksydacyjnego. Mierzy się go przy pomocy testu MIOXSYS.
Mężczyznom ze stwierdzoną azoospermią lub ciężką oligospermią zwykle proponuje się USG jąder i moszny w celu wykrycia ewentualnych patologii. Przy niskiej objętości ejakulatu, pacjenta kieruje się z kolei na dodatkowe badania urologiczne. Jeśli lekarz podejrzewa, że niepłodność może być spowodowana chorobą endokrynologiczną, kieruję mężczyznę na badania poziomów gonadotropin (LH, FSH), estradiolu, prolaktyny oraz testosteronu.
Jak leczy się niepłodnego mężczyznę?
Proces leczenia niepłodnego mężczyzny przebiega bardzo różnie. Wszystko zależy od przyczyny jego problemów z płodnością. Jeśli plemniki mężczyzny są słabe z powodu niedoborów pokarmowych albo nadwagi, sugeruje mu się zmianę diety, jeśli z powodu przegrzania jąder, zmianę noszonej bielizny na luźniejszą i bardziej przewiewną oraz rezygnację z sauny. Poprawić kondycję plemników może również rzucenie palenia i znaczne ograniczenie spożycia alkoholu.
Czasem problem jest jednak poważniejszy i zmiana trybu życia na bardziej higieniczny nie wystarcza. W wielu przypadkach niezbędne jest leczenie operacyjne, np. gdy mężczyzna ma niedrożne nasieniowody, wrodzone lub nabyte zaburzenia w budowie narządów rodnych lub żylaki powrózka nasiennego. Czasem sytuacja wymaga włączenia określonych leków, np. hormonów, jeśli badania ujawniły ich nieprawidłowe stężenie. Jeśli parametry nasienia tylko w niewielkim stopniu odbiegają od normy, to w uzyskaniu ciąży pomóc może inseminacja domaciczna, czyli zabieg polegający na wprowadzeniu plemników (za pomocą strzykawki i specjalnego cewnika) bezpośrednio do macicy partnerki.
W bardziej zaawansowanych przypadkach, np. gdy mężczyzna nie posiada plemników o prawidłowej morfologii, najlepszym wyjściem jest in vitro, czyli zapłodnienie pozaustrojowe, które przeprowadzić można kilkoma metodami (klasyczne IVF, ICSI, PICSI, IMSI). W przypadku stwierdzenia azoospermii (zupełnego braku plemników w nasieniu) lub zaawansowanej oligozoospermii (mniej niż 1 mln/ml plemników w nasieniu) plemniki do zabiegu in vitro pozyskuje się podczas biopsji jąder lub najądrza.
