Torbiel czekoladowa (endometrialna) to patologiczna zmiana jajnika, ściśle związana z endometriozą.Powstaje, gdy fragmenty błony śluzowej macicy przemieszczają się, a następnie wszczepiają w tkankę jajnika. Mimo potocznej nazwy przypadłość ta jest poważna i często wiąże się z silnym bólem oraz ryzykiem powikłań. Więcej na temat torbieli czekoladowej oraz metod jej leczenia dowiesz się z artykułu.

Torbiel czekoladowa jednym z objawów endometriozy

Endometrioza jest przewlekłą chorobą zapalną, w której komórki błony śluzowej macicy (endometrium) lokalizują się poza jamą macicy. Według różnych statystyk problem ten dotyczy 6-15% kobiet w wieku rozrodczym. Endometrioza może występować w trzech postaciach klinicznych:

• otrzewnowej;
• jajnikowej (z towarzyszącymi temu torbielami czekoladowymi);
• głęboko naciekającej.

Pomimo że tkanka endometrialna znajduje się poza macicą, pozostaje hormonalnie aktywna i reaguje na cykl menstruacyjny tak, jak w jamie macicy – ulega comiesięcznemu złuszczaniu i krwawieniu. W warunkach pozamacicznych krew ta nie ma jednak ujścia, co prowadzi do jej gromadzenia się i stopniowego tworzenia torbieli oraz ognisk zapalnych. Torbiele endometrialne mogą występować pojedynczo lub mnogo, osiągając rozmiary od kilku milimetrów do nawet kilkunastu centymetrów.

Warto podkreślić, że zmiany endometrialne mogą lokalizować się nie tylko w jajnikach, ale również w innych narządach: otrzewnej, jajowodach, pęcherzu moczowym, jelicie grubym, a w rzadkich przypadkach – nawet w płucach, gałce ocznej czy mózgu.

Torbiel endometrialna – bolesna przypadłość

Torbiele czekoladowe, podobnie jak sama endometrioza, mogą wywoływać przewlekły, bardzo silny ból miednicy mniejszej – zwłaszcza przed miesiączką oraz w jej trakcie. Ból często jest tak intensywny, że kobieta nie jest w stanie normalnie funkcjonować. Wraz z upływem czasu dolegliwości mogą się pogłębiać, a ich charakter ulega zaostrzeniu. Początkowo kobieta normalnie miesiączkuje, a potem nagle w wieku 25, 27 albo 30 lat spostrzega, że każdy kolejny okres jest bardziej bolesny od poprzedniego.

Niestety, ból podbrzusza nie jest jedyną zmorą kobiet cierpiących na endometriozę. Wiele pacjentek skarży się również na:

• bolesne miesiączki;
• ból podczas stosunku płciowego;
• ból przy oddawaniu moczu lub stolca;
• obfite krwawienia menstruacyjne;
• trudności z zajściem w ciążę.

Torbiel czekoladowa może powodować niepłodność

Kobieta bardzo często dowiaduje się o istnieniu torbieli endometrialnej dopiero wtedy, gdy starania o dziecko nie przynoszą rezultatu. Torbiel czekoladowa uszkadza bowiem strukturę jajnika, co zaburza proces owulacji, a także prowadzi do obniżenia rezerwy jajnikowej, czyli liczby pierwotnych pęcherzyków, które mogą przekształcić się w dojrzałe komórki jajowe.

Warto jednak podkreślić, że obecność torbieli czekoladowej nie przekreśla całkowicie szans na ciążę. Właściwe rozpoznanie i leczenie, dostosowane do sytuacji klinicznej pacjentki, mogą znacząco zwiększyć możliwości rozrodcze i umożliwić zajście w ciążę.

Przeczytaj też: „Ból był nie do zniesienia…Nie byłam w stanie podnieść się z łóżka…”

Torbiel czekoladowa – często widać ją dopiero w laparoskopii

Podstawowym narzędziem diagnostycznym w rozpoznawaniu torbieli czekoladowych jest przezpochwowe badanie ultrasonograficzne (USG). Poprzedza je badanie ginekologiczne, które pozwala na wstępną ocenę lokalizacji oraz rozmiaru zmiany. Nowoczesne aparaty USG charakteryzują się wysoką rozdzielczością, umożliwiającą wykrycie nawet drobnych i głęboko naciekających ognisk endometriozy w jajnikach, jajowodach, pęcherzu moczowym, moczowodach czy odbycie.

Zdarza się jednak, że niekiedy zmiany endometrialne są na tyle drobne lub głęboko zlokalizowane, że pozostają niewidoczne w badaniu ultrasonograficznym. W takich przypadkach konieczne jest rozszerzenie diagnostyki, np. o rezonans magnetyczny. Ostateczne potwierdzenie rozpoznania daje badanie histopatologiczne materiału pobranego podczas laparoskopii, która pełni zarówno funkcję diagnostyczną, jak i terapeutyczną.

Leczenie torbieli czekoladowych – szansa na życie bez bólu i ograniczeń

Zgodnie z aktualnymi zaleceniami European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE) leczenie torbieli endometrialnych obejmuje dwie podstawowe strategie: leczenie farmakologiczne i chirurgiczne. Wybór metody leczenia torbieli endometrialnej zależy od wielu czynników, takich jak:

• stopień zaawansowania choroby;
• rozmiar samej torbieli;
• ogólny stan zdrowia pacjentki;
• plany prokreacyjne kobiety.

Leczenie hormonalne polega najczęściej na stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych bez 7-dniowej przerwy na krwawienie, co hamuje aktywność endometrium i zapobiega dalszemu wzrostowi torbieli. Taka forma leczenia uniemożliwia jednak kobiecie zajście w ciążę, dlatego pacjentki, które myślą o posiadaniu dzieci, kieruje się na operację.

Chirurgiczne leczenie torbieli czekoladowych obejmuje najczęściej zabieg laparoskopowy, w ramach którego wykonuje się:

• wyłuszczenie torbieli – polegające na usunięciu zmiany wraz z jej torebką;
• waporyzację – niszczenie ognisk endometriozy za pomocą energii (np. plazmowej).

Choć wyłuszczenie jest skuteczne, niesie ze sobą ryzyko uszkodzenia torebki jajnika i trwałej utraty części rezerwy jajnikowej. Z tego powodu lekarze coraz częściej decydują się na waporyzację jako metodę bardziej oszczędzającą funkcję jajnika. Zabieg przeprowadzany jest z użyciem noża plazmowego, który pozwala na precyzyjne cięcie i koagulację zmienionej chorobowo tkanki, minimalizując ryzyko uszkodzenia zdrowych struktur.

Należy jednak pamiętać, że każda interwencja chirurgiczna wiąże się z ryzykiem powstania zrostów w obrębie miednicy mniejszej, co również może negatywnie wpływać na płodność.

Sklerotyzacja torbieli czekoladowych – innowacyjne podejście w leczeniu endometriozy i niepłodności

Metodą coraz częściej wykorzystywaną w leczeniu torbieli endometrialnych jest sklerotyzacja przezpochwowa z użyciem etanolu. Jest to nowoczesny zabieg małoinwazyjny, coraz częściej stosowany u pacjentek z endometriozą i towarzyszącymi torbielami czekoladowymi. Stanowi on alternatywę dla tradycyjnych metod chirurgicznych, zwłaszcza u kobiet starających się o dziecko.

Skleroterapia wykonywana jest drogą przezpochwową pod kontrolą USG. Cała procedura składa się z kilku etapów:

• nakłucie torbieli za pomocą igły punkcyjnej wprowadzanej przez sklepienie pochwy, a następnie odsysanie jej zawartości. Pobrany materiał przekazuje się jest do badania histopatologicznego;
• płukanie jamy torbieli roztworem soli fizjologicznej, aż do momentu uzyskania bezbarwnego płynu;
• wstrzyknięcie etanolu (96% alkohol etylowy) do oczyszczonej przestrzeni i pozostawienie go wewnątrz torbieli przez 10 minut. Następnie alkohol usuwa się. Etanol działa sklerotyzująco – denaturuje wyściółkę torbieli, co znacznie zmniejsza ryzyko jej nawrotu.

Zabieg skleroterapii ma na celu nie tylko zmniejszenie dolegliwości bólowych pacjentki, ale także poprawę jej płodności. Usunięcie zawartości torbieli i destrukcja jej ścian przywracają prawidłową anatomię narządów miednicy mniejszej oraz zwiększają szanse na owulację i zajście w ciążę. Jest to szczególnie istotne u kobiet, u których torbiele zaburzają funkcję jajnika, prowadząc do:

• przewlekłych bólów podbrzusza;
• uczucia rozpierania i ciężkości;
• dyspareunii (bólu podczas współżycia);
• zaburzeń owulacji.

W przeciwieństwie do zabiegów chirurgicznych skleroterapia nie wpływa negatywnie na rezerwę jajnikową (AMH). Zabieg trwa około 30 minut, przeprowadzany jest w trybie jednodniowym, w znieczuleniu ogólnym.

Warto przy tym zaznaczyć, że skleroterapia nie jest metodą uniwersalną. Jej wykonanie możliwe jest wyłącznie u pacjentek spełniających określone kryteria:

• obraz ultrasonograficzny torbieli, wskazujący na jej endometrialny charakter (m.in. tzw. „mielone szkło”, niska echogeniczność, brak brodawkowatych rozrostów, brak unaczynienia w badaniu Dopplerowskim);

• możliwość bezpiecznego nakłucia torbieli przez pochwę, bez ryzyka uszkodzenia sąsiednich struktur anatomicznych,
• brak cech sugerujących nowotworowy charakter zmiany.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości co do charakteru torbieli przeprowadzenie skleroterapii nie jest możliwe.

Choć obecnie skleroterapia nie figuruje jeszcze w oficjalnych wytycznych Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) ani Europejskiego Towarzystwa Rozrodu Człowieka i Embriologii (ESHRE), metoda ta zyskuje uznanie w praktyce klinicznej. Co istotne, zabieg ma znaleźć się w najnowszych rekomendacjach PTGiP oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) jako metoda uzupełniająca w leczeniu niepłodności związanej z endometriozą.

Pęknięcie torbieli jajnika – czym to grozi?

Nieleczona torbiel endometrialna może z czasem ulec powiększeniu, osiągając duże rozmiary. W takich przypadkach pojawia się ryzyko jej spontanicznego pęknięcia, w wyniku którego zawartość torbieli przedostaje się do jamy otrzewnowej. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia, który może prowadzić do:

• masywnego krwotoku wewnętrznego;
• zapalenia otrzewnej;
• rozległego zakażenia;
• w skrajnych przypadkach do niewydolności wielonarządowej i zgonu.

Ponadto, pęknięcie torbieli może sprzyjać rozsiewowi ognisk endometriozy, a tym samym przyspieszyć progresję choroby i zajęcie innych narządów, w tym jelit, pęcherza czy otrzewnej.

Mimo pozornie niewinnej nazwy torbiel czekoladowa to poważna przypadłość, która wymaga specjalistycznej diagnostyki i leczenia. Wczesna interwencja daje realną szansę na poprawę jakości życia i ograniczenie postępu choroby. Szczególnie obiecująca pod tym względem jest skleroterapia etanolem – metoda małoinwazyjna, która może stanowić skuteczną alternatywę dla tradycyjnych zabiegów chirurgicznych. Zabieg ten pozwala zminimalizować ryzyko uszkodzenia rezerwy jajnikowej, ograniczyć ból oraz przyspieszyć powrót do normalnego funkcjonowania, jednocześnie zmniejszając prawdopodobieństwo nawrotu choroby.

Jeśli zmagasz się z torbielami czekoladowymi lub podejrzewasz u siebie endometriozę, nie zwlekaj z decyzją o konsultacji. W Gyncentrum oferujemy kompleksową diagnostykę oraz nowoczesne metody leczenia, w tym m.in. skleroterapię, prowadzone przez doświadczony zespół specjalistów. Umów się na wizytę i zadbaj o swoje zdrowie ze wsparciem Gyncentrum!