Ponieważ wady serca są największą i najczęściej wykrywaną grupą schorzeń wśród noworodków, ważne żeby je wykryć jeszcze w czasie ciąży. Do oceny serca płodu służy echokardiografia. W tym artykule postanowiliśmy odpowiedzieć na najczęściej zadawane pytania dotyczące właśnie tego badania.

Serce płodu, choć malutkie bije z częstotliwością ok. 140 uderzeń na minutę, a więc znacznie szybciej niż u dorosłego człowieka. Jest też dość skomplikowane pod względem anatomicznym. Ponieważ wady serca są największą i najczęściej wykrywaną grupą schorzeń wśród noworodków, ważne żeby je wykryć jeszcze w czasie ciąży. Do oceny serca płodu służy echokardiografia. W tym artykule postanowiliśmy odpowiedzieć na najczęściej zadawane pytania dotyczące właśnie tego badania.

Co takiego bada echokardiografia płodowa?

Badanie echokardiograficzne płodu wykrywa wiele nieprawidłowości, w tym zaburzenia rytmu serca czy wady anatomiczne serca płodu. Echokardiografia wykrywa takie wady jak tetralogia Fallota, przełożenie dużych naczyń, hypoplazję lewego i prawego serca czy wspólny kanał przedsionkowo-komorowy. U płodów wykrywamy i leczymy również arytmię oraz niewydolność krążenia z obrzękami.

Serce w życiu płodowym

W okresie płodowym w sercu dziecka powinny występować pewne struktury, które po porodzie zanikają. Mowa tu przede wszystkim o otworze owalnym w przegrodzie międzyprzedsionkowej łączącej w czasie ciąży oba przedsionki serca oraz przewodzie tętniczym Botalla. Jego obecność jest zjawiskiem fizjologicznym umożliwiającym prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia u płodu. Oba zamykają się dopiero po porodzie. Przedwczesne zamknięcie otworu owalnego lub przewodu Botalla może skutkować zaburzeniami funkcji i wydolności serca. Na szczęście echokardiografia płodowa jest w stanie wykryć tę nieprawidłowość.

Dowiedz się więcej: Echo serca płodu 

Wady serca płodu

Wady zastawkowe u płodu mogą pozostać niewykryte, mogą one być nabyte pod koniec ciąży na skutek infekcji ciężarnej. Niektóre wady serca w życiu płodowym mogą pozostać niewykryte ze względu na małe rozmiary serca płodu (około 10 mm w trakcie drugiego badania prenatalnego). Nie wykryte często pozostają małe otwory w przegrodach, nieprawidłowe spływy żylne czy koarktacja aorty. Ponadto wpływają na to zmiany w ciśnieniach w sercu po porodzie u noworodka, jak też zamykanie się pewnych struktur krążenia płodowego nieobenych już po porodzie (otwór owalny, przewód tętniczy Botalla czy przewód żylny). Płuca płodu są zalane płynem owodniowym, płód nie oddycha wewnątrz macicy a tlen dostaje pępowiną od matki. Dlatego krążenie płucne u płodu możliwe jest do oceny dopiero po porodzie, kiedy dziecko nabierze pierwszego oddechu.

– Ograniczenia badania wynikają z niewielkich rozmiarów serca płodu w trakcie badania w okresie 19.-24. tygodnia ciąży, jak również możliwości sprzętowych aparatów ultrasonograficznych – ich rozdzielczości i powiększenia struktur ocenianych w badaniu USG. Dlatego wszystkim pacjentkom polecam wykonanie dodatkowego trzeciego badania prenatalnego dziecka w okresie 28.-33. tygodnia ciąży. Wówczas płód jest dużo większy i pewne struktury, szczególnie serca płodu są lepiej widoczne – wyjaśnia dr n. med. Wioletta Rozmus – Warcholińska, specjalista ginekologii, położnictwa i perinatologii.

Kiedy echo serca jest niezbędne?

Mimo że echo serca jest niezwykle pomocne w wykrywaniu wielu zaburzeń układu krążenia, to nie wykonuje się go rutynowo u wszystkich przyszłych mam. Ginekolog zleca echokardiografię płodu przede wszystkim, gdy stwierdzi u dziecka arytmię lub podejrzewa, że może mieć ono wadę serca. Ryzyko wad serca w populacji wynosi około 4% wśród zdrowych ciężarnych. Z tego powodu pełne badanie serca płodu powinna tak naprawdę przejść każda ciężarna. Ryzyko problemów kariologicznych jest większe m.in. u dzieci z podwyższoną przeziernością karkową, nieprawidłowym kariotypem czy obrzękiem uogólnionym.

Badanie to powinno się przeprowadzić także w sytuacji, gdy ciężarna:

• ma cukrzyce lub nadciśnienie ciążowe
• choruje na fenyloketonurię lub inne choroby przewlekłe
• choruje na choroby autoimmunologiczne np. częsta  choroba tarczycy Hashimoto
• ma chorobę tkanki łącznej, toczeń układowy
• zażywa leki przeciwpadaczkowe lub inne stosowane w chorobach przewlekłych
• ma obciążony wywiad rodzinny pod kątem wad serca lub urodziła już wcześniej dziecko z taką wadą
• przeszła w ciąży zakażenie różyczką, wirusem coxsackie, toxoplazmozą, parwowirusem B19 lub inne infekcje
• ukończyła 35. r.ż.
• jest obciążona rodzinnymi wadami genetycznymi
• ma krew z czynnikiem Rh-, a ojciec dziecka Rh+ (konflikt serologiczny)

Wskazaniem do echokardiografii jest również podejrzenie wady genetycznej płodu, inne wykryte wcześniej wady płodu oraz nieprawidłowe wyniki badania USG, czyli poszerzenie NT i nieprawidłowy wynik biochemii.

Polecany artykuł: Krzywa cukrowa w ciąży

Jak przebiega badanie echa serca płodu?

Echo serca płodu jest badaniem całkowicie bezpiecznym, bezbolesnym i nieinwazyjnym. Dla kobiety praktycznie niczym nie różni od standardowego badania USG wykonywanego kilkukrotnie podczas ciąży. Najpierw na brzuch przyszłej mamy lekarz nanosi specjalny żel, który poprawia przepływ ultradźwięków. Następnie przykłada do niego głowicę aparatu ultrasonograficznego. Wygenerowane ultradźwięki odbijają się struktur serca i przepływającej w sercu krwi płodu, a następnie wracają do urządzenia, w którym są odpowiednio przetwarzane. W ten sposób na monitorze ukazują się klatka piersiowa i serduszko dziecka. Lekarz może ocenić je pod względem budowy i funkcjonowania, a także sprawdzić tętno. Aparatura dodatkowo umożliwia obrazowanie przepływu krwi przez serce (USG Dopplera). Dzięki czemu badanie jest jeszcze dokładniejsze od standardowej ultrasonografii. Echokardiografię wykonuje się zwykle między 19. a 24. tygodniem ciąży, gdy wszystkie struktury serca są już rozwinięte i dobrze widoczne. Trwa od 15 minut do 1 godziny w zależności od warunków technicznych badania.

– Możliwe jest również wykonanie wczesnego echa serca płodu w okresie 14.-18. tydzień ciąży, szczególnie u pacjentek z nieprawidłowym wynikiem testu podwójnego, konfliktu serologicznego, po amniopunkcji, infekcji w okresie ciąży. Pełna ocena serca płodu powinna być przeprowadzona ponownie po 18. tygodniu ciąży. –  precyzuje dr n. med. Wioletta Rozmus – Warcholińska. 

Co daje wykrycie wady serca na etapie prenatalnym?

Przede wszystkim daje czas na odpowiednie przygotowanie się do porodu, zarówno jeśli chodzi o jego przebieg, jak i miejsce, w którym dziecko przyjdzie na świat. Maluszek ze stwierdzoną wadą serca powinien urodzić się w specjalistycznym ośrodku, w którym zostanie objęty fachową opieką. Oczywiście nie możemy zapominać o tym, że współczesna medycyna daje możliwość wewnątrzmacicznego leczenia chorób kardiologicznych u dziecka, np. wspomnianej arytmii czy niewydolności krążenia. Dzięki tzw. kardiologii prenatalnej w wielu przypadkach ciąży nie trzeba kończyć na długo przed terminem, a dziecko ma szansę spokojnie dotrwać do jej końca w najlepszych dla siebie warunkach – w brzuchu mamy. Dzięki badaniom prenatalnym płód może być właściwe leczony jeszcze w trakcie trwania ciąży i przyjść na świat w planowanym terminie,  unikając wcześniactwa.

Warto przeczytać: Wybór ośrodka do badań prenatalnych 

Dobrze wiedzieć, czy serduszko dziecka jest zdrowe

Reasumując, echo serca płodu jest podstawowym badaniem kardiologicznym wykonywanym u kobiet w ciąży. Badanie służy do oceny anatomii klatki piersiowej i serca płodu oraz jego funkcjonowania. W trakcie badania udaje się zdiagnozować nieprawidłowości budowy (wady serca) i funkcji serca oraz arytmię. Informacje, których dostarcza to badanie mogą zadecydować o dalszym przebiegu ciąży i porodu. Dzieci dotknięte wadami serca powinny bowiem przychodzić na świat w wyspecjalizowanych ośrodkach, w których natychmiast po porodzie uzyskają fachową pomoc.