Statystycznie jedna na sto kobiet przed 40 rokiem życia zostaje zaskoczona menopauzą! Wiele z nich nie jest na to gotowych, a co więcej dopiero planuje założenie rodziny. Czy przedwczesne wygaśnięcie funkcji jajników uniemożliwia zajście w ciążę? Jakie są przyczyny wczesnej menopauzy, jak się ją diagnozuje i leczy? Odpowiedzi w tekście.
Statystycznie jedna na sto kobiet przed 40 rokiem życia zostaje zaskoczona menopauzą! Wiele z nich nie jest na to gotowych, a co więcej dopiero planuje założenie rodziny. Czy przedwczesne wygaśnięcie funkcji jajników uniemożliwia zajście w ciążę? Jakie są przyczyny wczesnej menopauzy, jak się ją diagnozuje i leczy? Odpowiedzi w tekście.
Ryzyko związane z odkładaniem ciąży „na później”
„Jeszcze mam czas na życie prywatne, małżeństwo i dziecko. Najpierw wykształcenie i praca! Mam dużo czasu” – to kierunek życia coraz częściej wybierany przez współczesne kobiety. Największym zagrożeniem, które wynika z odkładania macierzyństwa na później jest utrata płodności, a tym pozbawienie się szansy na bycie mamą. Dlatego w szczególności ważne jest, aby postępować odpowiedzialnie. Po 30 roku życia płodność kobiety znacząco spada i zmniejsza się prawdopodobieństwo implantacji embrionu. Po 30 roku życia kobiecy organizm produkuje znacznie mniej progesteronu oraz zwiększa się ryzyko wystąpienia przedwczesnej menopauzy.
Menopauza to fizjologiczny okres, w którym ustępują krwawienia miesiączkowe i wygasają czynności jajników. Jest ona naturalnym, nieuniknionym etapem życia każdej kobiety. Nierozerwalnie kojarzona jest przez społeczeństwo z metryką sięgającą około 50 roku życia. Niestety! Choć wydaje się to nieprawdopodobne są kobiety, u których występuje menopauza przed 40-tym, a nawet 30-tym rokiem życia. Odkładając decyzję o dziecku na trzecią dekadę życia należy zatem monitorować swoją płodność. Z pewnością jest to forma zabezpieczenia, dzięki której nie będzie za późno, kiedy przyjdzie ten „właściwy moment” na ciążę.
Przyczyny przedwczesnej menopauzy
Do czynników ryzyka wystąpienia przedwczesnej menopauzy należą poniższe:
Czynniki genetyczne i dziedziczne
Jeżeli u matki lub starszej siostry stwierdzono przypadek przedwczesnego przekwitania, to automatycznie wzrasta ryzyko wystąpienia wczesnej menopauzy u pacjentki. Nie zostały opublikowane informacje o tym, jaka dokładanie mutacja mogłaby powodować wystąpienie menopauzy o ponad 10 lat wcześniej, ale istnieją dowody sugerujące taką etiologię zmian u niewielkiego odsetka kobiet. Zauważa się, przedwczesna menopauza jest związana z tzw. pionowym wzorem dziedziczenia. Oznacza to, że zarówno matka, jak i babka danej kobiety również przeszły klimakterium znacznie wcześniej.
Choroby nowotworowe
Lekarze jako przyczynę wskazują głównie na nowotwory jajników oraz metody leczenia przeciwnowotworowego (radio- i chemioterapię), gdyż niszczą bezpowrotnie tkanki, zmieniają DNA, a także wpływają na procesy wewnątrzkomórkowe, uniemożliwiając tym samym zajście prawidłowych reakcji w organizmie i stopniowo prowadząc do jego całkowitego wyniszczenia.
Choroby autoimmunologiczne
Są one odpowiedzialne za modyfikacje sposobu działania m.in układu dokrewnego, a przede wszystkim mobilizują układ odpornościowy do nadmiernej, nieprawidłowej reakcji zapalnej, która w konsekwencji zaburza zintegrowaną pracę organizmu jako całości. Przykładowe choroby to: choroba Hashimoto, choroba Addisona, cukrzyca typu 1, celiakia, bielactwo, niedokrwistość złośliwa, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, miastenia
Przebyte ginekologiczne zabiegi chirurgiczne
Np. usunięcie jajników i histerektomia (usunięcie macicy) w sposób oczywisty uniemożliwiają zarówno dalsze wytwarzanie hormonów płciowych odpowiadających za zdolność do rozrodu jak i „bycie w ciąży” (brak możliwości zagnieżdżenia się zarodka).
Ponadto, udowodniono, że do przedwczesnej menopauzy dochodzi u kobiet poddanych długotrwałemu i silnemu stresowi i u pacjentek o niskim statusie społecznym. Badania naukowe traktują także o tym, że za wcześniejsze występowanie objawów menopauzy odpowiada palenie nikotyny oraz błędy dietetyczne.
Objawy przedwczesnej menopauzy
Zazwyczaj proces wchodzenia w klimakterium zaczyna się od zmiany rytmu miesiączkowania i skróceniu się cyklów miesiączkowych. Obraz kliniczny jest bardzo zróżnicowany, dlatego warto wszystkie nietypowe objawy i niepokojące sprawy omówić z lekarzem.
Najczęstsze dolegliwości zwiastujące wystąpienie przedwczesnej menopauzy:
- Zmiany w cyklu miesiączkowych – krwawienia pojawiające się częściej niż do tej pory oraz takie, które są zbyt skąpe lub bardziej obfite niż zwykle
- Nadmierne wysuszenie skóry
- Gwałtowne uderzenia gorąca i towarzyszące im czasem kołatanie serca, zwłaszcza w sytuacjach stresowych
- Nadmierne pocenie się
- Wahania nastroju
- szybkie i nieuzasadnione (np. zmianą diety) tycie – centymetrów przybywa zwłaszcza w okolicach bioder oraz ud
- kłopoty z zasypianiem
Diagnostyka przedwczesnej menopauzy – jakie badania należy wykonać?
Najważniejszą rolę w diagnostyce przedwczesnej menopauzy pełni lekarz endokrynologi i ginekolog. W Gyncentrum pacjentki mogą skorzystać z porady ze specjalistą z zakresu endokrynologii ginekologicznej. Wśród badań, zleconych przez lekarza może się znaleźć: USG jamy brzusznej, USG przezpochowowe i cytologia.
Pośród badań laboratoryjnych obowiązkową pozycję stanowią badania hormonalne – potwierdzą lub wykluczą one przedwczesne klimakterium. Sprawdza się przede wszystkim poziom hormonów produkowanych przez jajniki (estrogeny, progesteron) i przysadkę mózgową (FSH – folikulotropowy). Badanie stężenia FSH daje informację, czy przysadka mózgowa pobudza odpowiednio jajniki do wydzielania hormonów płciowych. Hormon ten stymuluje pęcherzyki w jajnikach do owulacji i wydzielania estrogenów. Gdy poziom estrogenów spada, przysadka zaczyna wydzielać więcej FSH. Wysokie FSH może więc wskazywać na początek menopauzy. Jeśli okaże się, że poziom progesteronu i estrogenów jest zbyt niski, trzeba będzie rozpocząć leczenie. Hormony płciowe regulując bowiem wiele ważnych funkcji organizmu.
Przedwczesne klimakterium groźne dla zdrowia
Wczesna menopauza wpływa nie tylko na płodność i cykl miesiączkowy, ale też na pracę całego organizmu. Menopauza wiąże się z wyższym ryzykiem wystąpienia osteoporozy, zakrzepicy, skłonności do żylaków. Niski poziom estrogenów powoduje zaburzenia metaboliczne, zwiększone ryzyko chorób układu krążenia (miażdżyca, hipercholesterolemia), infekcji układu moczowo-płciowego.
Leczenie przedwczesnej menopauzy
Lekarz może zalecić terapię hormonalną, podczas której uzupełnią się niedobory hormonów, na czym skorzystają m.in. struktury kostne pacjentki. Leczenie stosuje się do czasu naturalnej menopauzy, gdyż wiąże się to ze znacznym spadkiem umieralności, związanym głównie z chorobami sercowo-naczyniowymi. Co więcej, takie rozwiązanie znacznie poprawia jakość życia. Jednak terapia może wiązać się także ze skutkami ubocznymi. Niestety zwiększa się wówczas ryzyko wystąpienia żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej, udaru mózgu i raka piersi (głównie u kobiet po 60. roku życia). Zawsze jednak warto rozważyć wszystkie za i przeciw oraz porozmawiać na temat tej formy leczenia ze swoim ginekologiem. Na ogół uważa się, że każda pacjentka powinna mieć zindywidualizowane podejście zgodne z najlepszą praktyką kliniczną. Większość pań powinna mieć wdrożoną terapię hormonalną, ponieważ przewaga zalet nad wadami jest znacząca, zwłaszcza u młodych kobiet. Mimo to ostateczna decyzja zawsze należy do pacjentki.
Wczesna menopauza a szanse na ciążę
Odsetek spontanicznych ciąż u tych pacjentek wynosi 1-4,8%. Niedawne badania donoszą, że terapia estrogenowa może skutkować zwiększeniem liczby ciąż, jednak należy wyczekiwać ich potwierdzenia. Dla kobiet, które planują posiadanie dziecka i zareagują odpowiednio wcześniej, dostępnych jest kilka rozwiązań.
Pierwszym z nich jest procedura zapłodnienia in vitro, która daje szansę na posiadanie potomstwa nawet po rozpoczęciu menopauzy. Oczywiście na sukces zabiegu wpływa szereg czynników, w tym wiek i zdrowie ogólne. Kolejnym sposobem jest adopcja komórki jajowej, czyli skorzystanie z komórki dawczyń i jest ona dostępna dla par, u których z różnych przyczyn zdrowotnych niemożliwe jest zapłodnienie przy pomocy ich własnego materiału rozrodczego. W takich przypadkach najlepiej jest skonsultować się ze specjalistą w dziedzinie leczenia niepłodności, który oceni nasze szanse i postara się dobrać najlepsze rozwiązanie.
Wskazaniem do in vitro z komórką jajową dawczyni jest brak możliwości uzyskania oocytów u pacjentki. Najczęściej są to kobiety z bardzo niską rezerwą jajnikową oraz pacjentki, u których wygasła funkcja jajników w wyniku przedwczesnej menopauzy. U pacjentek w przedwczesnej menopauzie, u których AMH jest nieoznaczalne (wynosi praktycznie 0), nie rozpoczynamy stymulacji celem uzyskania własnych komórek jajowych – mówi dr Dariusz Mercik z Gyncentrum. Istotne jest, aby odkładając decyzję o macierzyństwie na później, podejść do tematu odpowiedzialnie i wcześniej sprawdzić swoje możliwości rozrodcze. Dzięki badaniu AMH możliwe jest sprawdzenie rezerwy jajnikowej kobiety, zaplanowanie momentu rozpoczęcia starań o potomstwo i w razie potrzeby podjęcie terapii zaburzeń płodności.
Jeszcze inne jest rozwiązanie dla pacjentek chorujących na nowotwory, których leczenie może doprowadzić do przedwczesnej menopauzy. Mogą one zabezpieczyć swoją płodność poprzez krioprezerwację komórek rozrodczych. Polega ona na zamrożeniu w ciekłym azocie komórek jajowych, także nasienia, a nawet całych zarodków lub fragmentów tkanki jajnikowej, które można przeszczepiać, aby w sposób naturalny zajść w ciążę. Po zakończeniu leczenia onkologicznego można więc rozpocząć starania o dziecko.
Jeśli kobieta planuje ciążę po 30-tce, a w wieku 25 lat ma wyniki 40-latki możemy w porę podjąć działania zabezpieczające jej płodność. Jednym z rozwiązań jest pobranie i zamrożenie komórek jajowych, dzięki czemu możliwe jest odłożenie macierzyństwa nawet w sytuacji, kiedy dochodzi do wygaszania funkcji jajników – dodaje dr Dariusz Mercik z Gyncentrum.
