Spirometria to proste i bezbolesne badanie pozwalające zdiagnozować takie choroby układu oddechowego, jak astma oskrzelowa czy POChP. Spirometrię zaleca się nałogowym palaczom, alergikom, osobom narażonym na kontakt z wilgocią czy pleśnią. Co jeszcze warto o niej wiedzieć?

Wdech – wydech, wdech –  wydech. Potem chwila odpoczynku i znowu wdech – wydech. Tak w skrócie wygląda badanie spirometryczne – proste i bezbolesne badanie pozwalające zdiagnozować takie choroby układu oddechowego, jak astma oskrzelowa czy POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc). Wykonanie spirometrii zaleca się nie tylko nałogowym palaczom, ale też alergikom, osobom narażonym na kontakt z wilgocią, pleśnią oraz wszystkim pacjentom skarżącym się na kaszel, duszności czy świszczący oddech.

Co takiego mierzy spirometria i kiedy się ją wykonuje?

Spirometria  pozwala ocenić objętość i pojemność płuc oraz określa tempo przepływu znajdującego się w płucach powietrza przez różne części układu oddechowego. Badanie wykonuje się u pacjentów, którzy mają już zdiagnozowaną jakąś jednostkę chorobową, np. w celu monitorowania przebiegu choroby lub skuteczności leczenia, u pacjentów po zabiegach chirurgicznych w obrębie klatki piersiowej czy po przeszczepach płuc. Ponadto spirometrię wykonuje się w przypadku podejrzenia występowania choroby układu oddechowego, np. z powodu zgłaszanych przez pacjenta objawów, takich jak problemy z oddychaniem, napady kaszlu czy świszczący oddech.

Obecnie spirometria znajduje również zastosowanie w diagnostyce pacjentów po przebytym COVID-19, u których wirus SARS-CoV-2 zaatakował głównie układ oddechowy.

Etapy badania spirometrycznego

Zacznijmy od tego, że spirometria jest badaniem prostym i całkowicie bezbolesnym. Wymaga jednak zaangażowania ze strony pacjenta i uważnego słuchania poleceń osoby wykonującej to badanie. Dlatego też może sprawiać pewne trudności. Spirometrię wykonuje się na siedząco. Pacjent powinien siedzieć prosto i nie garbić się. Następnie zostaje poproszony o objęcie ustami ustnika spirometru. Na nos zostaje mu także założony specjalny klips, by oddychanie odbywało się tylko poprzez wspomniany ustnik. Teraz następuje najważniejsza część badania, składająca się z serii wdechów i wydechów. Spirometrię dzieli się na dwa rodzaje, a mianowicie na spirometrię statyczną oraz dynamiczną.

• Spirometria statyczna: w tej części badania pacjent najpierw spokojnie oddycha, wykonując kilka wdechów i wydechów. Następnie otrzymuje polecenie wykonania głębokiego wydechu, a później szybkiego, możliwie najgłębszego wdechu. Po tych manewrach oddechowych wraca do spokojnych wdechów i wydechów.

• Spirometria dynamiczna: ta część badania także zaczyna się od spokojnych wdechów i wydechów. Następnie pacjent otrzymuje polecenie wykonania jak najgłębszego wdechu i najmocniejszego wydechu trwającego co najmniej 6 sekund. Po tym manewrze następuje powrót do spokojnych wdechów i wydechów.

Dodatkowym rodzajem badania spirometrycznego jest tzw. spirometria z próbą rozkurczową. Służy ona do oceny tzw. odwracalności obturacji i jest poprzedzona inhalacją leku rozkurczającego oskrzela.

VC, FVC, FEV1 – parametry oceniane podczas spirometrii

Spirometria ocenia wiele parametrów czynnościowych układu oddechowego. Do najważniejszych zaliczymy:

• TV – jest to objętość oddechowa, czyli innymi słowy ilość powietrza wchodząca i wychodząca z płuc podczas spokojnego oddychania.

• VC – jest to pojemność życiowa płuc, czyli największa objętość powietrza, jaką pacjent wydmuchuje z płuc po maksymalnym wdechu.

• FVC – jest to natężona pojemność życiowa, czyli największa objętość powietrza, jaką pacjent jest w stanie wydmuchać z płuc podczas maksymalnego, szybkiego wydechu.

• FEV1 – jest to natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa, która odpowiada objętości powietrza wydychanego w pierwszej sekundzie szybkiego wydechu.

• FEV1/VC – oznacza stosunek procentowy natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej do pojemności życiowej.

• IC – jest to pojemność wdechowa, czyli maksymalna objętość powietrza, jaką pacjent wtłacza do płuc podczas maksymalnego wdechu.

• IRV – oznacza wdechową objętość zapasowa, a więc ilość powietrza, jaka dostaje się do płuc podczas maksymalnego wdechu wykonywanego na szczycie swobodnego wdechu.

• ERV – oznacza wydechową objętość zapasową, a wiec objętość gazu oddechowego, jaką pacjent wydala z płuc w trakcie maksymalnego wydechu.

Wynik badania spirometrycznego, inaczej spirogram,  prezentowany jest na dwa sposoby: w formie graficznego wykresu oraz wartości liczbowych. Interpretacji wyników może dokonać wyłącznie lekarz specjalista, w tym przypadku pulmonolog. O prawidłowym przebiegu spirometrii świadczy uzyskanie podobnych wyników w trzech następujących po sobie próbach. Dane zebrane przez spirometr są przetwarzane przez program komputerowy, który wylicza tzw. wartości należne, właściwe dla danego wieku, sylwetki (wzrostu, wagi) oraz płci. Jeśli pacjent uzyska wyniki mieszczące się w średniej, oznacza to, że jego płuca mają się dobrze. Jeśli będą zaniżone, jest to sygnał, ze nie działają prawidłowo.

Czy są pacjenci, dla których spirometria nie jest wskazana?

Tak, istnieje pewna grupa pacjentów, u których nie można wykonywać tego badania. Są to pacjenci cierpiący na określone schorzenia.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do spirometrii będą: 

• tętniaki
• zwiększone ciśnienie wewnątrztkankowe
• krwioplucie o nieznanej etiologii
• odma opłucnowa
• świeży zawał
• świeży udar OUN
• świeża operacja okulistyczna

Do przeciwwskazań względnych zaliczymy natomiast: 

• stan pacjenta wpływający na wiarygodność wyniku
• stan po operacji brzusznej lub w obrębie klatki piersiowej

Jak przygotować się do spirometrii?

O wiarygodności wyniku badania spirometrycznego w dużej mierze decyduje to, czy pacjent odpowiednio się do niego przygotował. O czym powinien pamiętać zanim zgłosi się na spirometrię? Oto najważniejsze zasady:

• Przynajmniej 4 godziny przed badaniem nie należy pić alkoholu.
• Przynajmniej 2 godziny przed badaniem nie należy palić papierosów.
• Przynajmniej 2 godziny przed badaniem nie należy spożywać obfitych posiłków.
• Ubranie powinno być wygodne, najlepiej luźne, tak by nie krępowało ruchów i umożliwiało wykonanie głębokich wdechów.

Reasumując, Spirometria to proste i bezbolesne badanie pozwalające zdiagnozować takie choroby układu oddechowego, jak astma oskrzelowa czy POChP. Badanie objętość i pojemność płuc oraz określa tempo przepływu znajdującego się w płucach powietrza przez różne części układu oddechowego. Spirometria wymaga od pacjenta wcześniejszych przygotowań oraz zaangażowania podczas badania, jest to jednak bardzo narzędzie w diagnostyce chorób układu oddechowego. Wyróżniamy spirometrię statyczną, dynamiczną oraz spirometrię z próbą rozkurczową.