In vitro jest dość trudnym zagadnieniem. Specjalnie dla wszystkich naszych Czytelników przygotowaliśmy słowniczek, który w przystępny sposób wyjaśnia poszczególne zagadnienia dotyczące zapłodnienia pozaustrojowego.
Doskonale zdajemy sobie sprawę, że in vitro jest dość trudnym zagadnieniem, pełnym pojęć i terminów, których zrozumienie może być kłopotliwe. Specjalnie dla wszystkich naszych Czytelników przygotowaliśmy więc słowniczek, który w przystępny sposób wyjaśnia poszczególne zagadnienia dotyczące zapłodnienia pozaustrojowego.
Anevivo
AneVivo jest nowatorską metodą zapłodnienia opracowaną przez szwajcarską firmę biotechnologiczną Anecova. Tym co wyróżnia AneVivo na tle innych technik stosowanych przy in vitro jest fakt, że cały proces zapładniania obywa się nie „na szkle”, a w ciele kobiety. Jest więc zbliżony do naturalnego. Wszystko dzięki maleńkiej, silikonowej kapsułce, wprowadzanej na 24 godziny do ciała kobiety. Jest ona wypełniona komórkami jajowymi i plemnikami, które w naturalny sposób łączą się ze sobą, tak samo jak dzieje się to podczas zwykłego zapłodnienia. Dodatkowo kapsułka wyposażona jest w mikroskopijnej wielkości otworki, przez które wnikają substancje pochodzące z organizmu matki. Dzięki temu cały proces jest jeszcze bardziej naturalny. Po upływie doby kapsułkę usuwa się z organizmu kobiety, wybiera najlepiej rokujące embriony, a następnie w ciągu 2-4 dni z powrotem przenosi do macicy.
Wykonania AneVivo podejmują się jednak wyłącznie najzręczniejsi specjaliści leczenia niepłodności, ponieważ wymaga niezwykłej precyzji i ogromnego doświadczenia. Metoda AneViVo jest korzystna zarówno dla zarodka, który od początku swojego rozwoju ma bezpośredni kontakt z ciałem matki, jak i dla samej matki, której organizm wyczuwa obecność dziecka i stara do niego dostosować.
Więcej informacji w artykule: Została mamą dzięki AneVivo
Assisted Hathing
Assisted Hatching jest zabiegiem polegającym na laserowym nacięciu otoczki zarodka (świeżego lub mrożonego) przed jego transferem. Wykonuje się go po to, aby ułatwić zarodkowi implantację w macicy. Assistend Hatching zaleca się przede wszystkim kobietom przed 40. rokiem życia, z podwyższonym poziomem FSH oraz po nieudanych próbach in vitro. Otoczkę zarodka nacina się również w przypadku, gdy jest ona za gruba.
Blastocysta
Blastocysta to stadium rozwoju, które zarodek osiąga w piątej dobie po zapłodnieniu. Zbudowana jest z dwóch elementów – trofoblastu, z którego z czasem rozwinie się łożysko oraz węzła zarodkowego – tworzącego później ciało dziecka. Blastocysta jest to jedno ze stadiów rozwoju zarodka, kiedy należy dokonać przeniesienia go do jamy macicy.
Diagnostyka preimplantacyjna
Diagnostyka preimplantacjyjna jest rodzajem diagnostyki genetycznej, którą przeprowadza się na zarodkach przed ich przeniesieniem do jamy macicy. Diagnostykę preimplantacyjną wykonuje się aby określić, czy dany zarodek nie jest obciążony jakąś wadą genetyczną, która mogłaby upośledzić jego rozwój i wpłynąć na niepowodzenie procedury in vitro. Na podstawie wyników diagnostyki preimplantacyjnej embriolodzy wybierają do transferu zarodki bez defektów genetycznych. Dzięki temu eliminują ryzyko przeniesienia danej choroby na dziecko i tym samym zwiększają szansę na udany cykl IVF.
EmbryoGlue
Czasami, pomimo uzyskania zdrowego zarodka i prawidłowego przebiegu zapłodnienia kobiecie nie udaje się zajść w ciążę. Przyczyną są trudności z jego zagnieżdżeniem się w macicy (implantacją). Zastosowanie podłoża z dodatkiem kawasu hialuronowego (EmbryoGlue) może wspomóc ten proces. Zwiększa on bowiem lepkość roztworu, w którym zawieszony jest zarodek, ułatwiając mu tym samym przyleganie do ściany jamy macicy.
Embriolog
Embriolog zajmuje się rozwojem zarodkowym człowieka. W klinice leczenia niepłodności ma bardzo szeroki zakres obowiązków i pełne ręce roboty. Przygotowuje oocyty uzyskane podczas punkcji jajników, łączy ze sobą gamety i monitoruje rozwój powstałych w ten sposób zarodków, a następnie przygotowuje je do transferu. Embriolog wykonuje też i czuwa nad prawidłowym przebiegiem kriokonserwacji, czyli zamrażania zarodków. Reasumując, embriolog uczestniczy w zasadzie we wszystkich kluczowych procedurach laboratoryjnych, jakie obywają się w klinice leczenia niepłodności.
Przeczytaj również: Za drzwiami laboratorium in vitro
Gameta
Gamety to męskie lub żeńskie komórki rozrodcze. Ich połączenie daje początek nowemu życiu. Gamety zawsze posiadają pojedynczą (haploidalną) liczbę chromosomów. W trakcie zapłodnienia jądra gamet zlewają się ze sobą, tworząc zygotę (zapłodnioną komórkę jajową), która zaczyna intensywnie się dzielić. W odróżnieniu od gamet zygota posiada już podwójny zestaw chromosomów, jeden pochodzący od ojca, a drugi od matki.
Implantacja
Implantacja polega na zagnieżdżeniu się zarodka w błonie śluzowej macicy (jej tylnej lub przedniej części). Moment zagnieżdżenia następuje zwykle w 6-12 dniu rozwoju zarodka.
In vitro z komórką dawcy
In vitro z nasieniem dawcy jest rozwiązaniem dla mężczyzn, którzy nie mogą wykorzystać własnych plemników w procedurze zapłodnienia. Przyczyną mogą być złe parametry nasienia, obecność wady genetycznej lub przebyta choroba nowotworowa. Dawcami nasienia są zdrowi, młodzi mężczyźni, którzy dobrowolnie dzieląc się swoim nasieniem z innymi mężczyznami, pomagają im spełnić marzenie o byciu ojcem.
In vitro z komórką dawczyni
In vitro z komórką dawczyni jest rozwiązaniem dla kobiet, które nie mogą wykorzystać własnych komórek jajowych w procedurze zapłodnienia – ponieważ w ogóle nie posiadają własnych, albo ich rezerwa jajnikowa jest zbyt niska, aby in vitro miało szansę zakończyć się sukcesem. Wówczas do zapłodnienia można użyć komórki jajowej pochodzącej od anonimowej dawczyni. Dawczyniami są młode kobiety, które dobrowolnie i z pełną świadomością, chcą podzielić się swoimi komórkami z innymi kobietami pragnącymi mieć dziecko.
Inseminacja
Inseminacja jest jedną z podstawowych metod leczenia niepłodności. Najczęstszą formą inseminacji jest inseminacja domaciczna, polegająca na bezpośrednim wprowadzeniu nasienia mężczyzny (partnera bądź anonimowego dawcy) do jamy macicy kobiety. Inseminację proponuje się w przypadku obniżonych parametrów nasienia, przy zaburzeniach owulacji, obecności przeciwciał przeciwplemnikowych oraz przy tzw. niepłodności idiopatycznej. Inseminację może (choć nie musi) poprzedzać stymulacja hormonalna. Wówczas kobieta przyjmuje specjalne preparaty hormonalne, które mają pobudzić pęcherzyki jajnikowe do szybszego wzrostu. Przygotowując się do inseminacji, zarówno kobieta jak i mężczyzna wykonują szereg niezbędnych badań.
Do inseminacji najlepiej nadaje się nasienie, które mężczyzna oddał w dniu zabiegu. Próbka nasienia jest wcześniej odpowiednio płukana. Plemniki oddziela się następnie od płynu nasiennego, usuwa plemniki niewykazujące ruchu oraz bakterie. W tak przygotowanej formie męskie komórki rozrodcze mogą zostać przeniesione do dróg rodnych kobiety. Zabieg inseminacji obywa się w warunkach ambulatoryjnych. Lekarz za pomocą cieniutkiego cewnika podaje nasienie do jamy macicy. Zabieg trwa ok. 15 min i jest zupełnie bezbolesny.
Ten artykuł Cię zainteresuje: 10 pytań o inseminację
IVF-ICSI
IVF-ICSI jest jedną z technik zapłodnienia pozaustrojowego. Komórkę jajową zapładnia się poza organizmem kobiety. Jednak w odróżnieniu od klasycznego in vitro, plemnik jest wprowadzany bezpośrednio do środka komórki jajowej (docytoplazmatyczna iniekcja plemnika), a nie umieszczany w naczyniu z komórkami jajowymi. Dalej wszystko wygląda już jak w klasycznej metodzie IVF. Połączoną z plemnikiem komórkę jajową umieszcza się w inkubatorze, gdzie w warunkach zbliżonych do warunków panujących w organizmie kobiety, dojrzewa do stadium 3-dniowego zarodka lub blastocysty, co następuje zwykle ok. 5 doby po zapłodnieniu. Dopiero wówczas wykonywany jest transfer. Po IVF-ICSI sięga się najczęściej wtedy, gdy mężczyzna ma niskie parametry nasienia, gdy stwierdzono obecność przeciwciał przeciwplemnikowych lub gdy para jest już po nieudanych cyklach in vitro.
IVF-IMSI
IMSI (ang. Intracytoplasmic Morphologically Selected Sperm Injection) to metoda in vitro polegająca na docytoplazmatycznej iniekcji odpowiednio wyselekcjonowanych, najlepszych jakościowo plemników. Plemniki oceniane są przy pomocy mikroskopu z 6000-krotnym powiększeniem (6 razy większym niż ma to miejsce w przypadku tradycyjnego mikroskopu). Po wybraniu plemnika do zapłodnienia, przenosi się go do wnętrza komórki jajowej, wykorzystując przy tym z mikromanipulator i specjalne igły. Połączone gamety umieszcza się w inkubatorze, a po osiągnięciu dojrzałości przenosi do jamy macicy.
IVF-PICSI
IVF – PICSI (ang. Physiological Intracytoplasmic Sperm Injection) to tzw. fizjologiczne ICSI. W klasycznej metodzie ICSI plemnik wybierany jest na podstawie budowy i ruchliwości. W PICSI selekcja plemników odbywa się na podstawie cech morfologicznych oraz ich zdolności wiązania się z kwasem hialuronowym. Jest to cecha, która świadczy o dojrzałości plemnika oraz jego zdolności do zapłodnienia komórki jajowej.
Krioprezerwacja/kriokonserwacja zarodków
Kriokonserwacja/krioprezerwacja zarodków jest techniką pozwalającą na długoterminowe przechowywanie przygotowanych wcześniej embrionów w temperaturze ciekłego azotu. Zarodki poddane krioprezerwacji mogą zostać wykorzystane do kolejnego transferu, gdy pierwsza próba in vitro zakończyła się niepowodzeniem lub para chce mieć kolejne dziecko.
MIOXSYS
Test Mioxsys jest najszybszym i najbardziej precyzyjnym testem służącym do oceny stresu oksydacyjnego dostępnym obecnie na rynku. Stres oksydacyjny polega na zakłóceniu równowagi pomiędzy wolnymi rodnikami (reaktywnymi formami tlenu, RFT, utleniaczami) a przeciwutleniaczami, czyli antyoksydantami. Jedne i drugie występują naturalnie w organizmie i są mu potrzebne do prawidłowego funkcjonowania. Jeśli dojdzie do zachwiania równowagi między nimi i wolnych rodników będzie więcej niż przeciwutleniaczy, mamy do czynienia ze stresem oksydacyjnym. Niestety obniża on jakość plemników i jest jedną z głównych przyczyn niepłodności u mężczyzn.
Pobranie nasienia
Pobranie nasienia do in vitro obywa się drogą masturbacji w warunkach najbardziej komfortowych dla mężczyzny. Dostaje on do dyspozycji specjalnie przygotowany pokój, w którym ma zapewnioną całkowitą dyskrecję.
Primo Vision Time Laps
Primo Vision Time Laps jest nowoczesnym urządzeniem służącym do nieustannego monitorowania rozwoju zarodka – od momentu zapłodnienia do transferu – bez konieczności wyciągania go z inkubatora. Urządzenie wykonuje setki zdjęć, z których potem powstaje film prezentujący rozwój zarodka. Dzięki temu embriolodzy mogą śledzić, czy kolejne podziały komórkowe przebiegają prawidłowo i zaproponować przeniesienie do macicy najlepszego jakościowo zarodka.
Punkcja jajników
Punkcja jajników polega na nakłuciu jajników i pobraniu komórek jajowych. Zabieg wykonuje się w ciągu 36 godzin od zastosowania przez kobietę hormonu hCG, zanim pęcherzyki Graafa ulegnie samoistnemu pęknięciu. Lekarz pod kontrolą USG nakłuwa igłą, poprzez sklepienie pochwy, pęcherzyki Graafa, a następnie pobiera płyn pęcherzykowy zawierający komórki jajowe. Zabieg trwa ok.15-20 minut i wykonywany pod stałą opieką anestezjologa w krótkim znieczuleniu ogólnym, podawanym dożylnie.
Czytaj też: Pobranie komórki jajowej do in vitro krok po kroku
Stymulacja hormonalna
Stymulacja hormonalna (jajeczkowania) polega na przyjmowaniu hormonów w celu uzyskania jak największej liczby oocytów (komórek jajowych) wykorzystywanych później w procedurze in vitro. Stymulacja hormonalna jest procesem ściśle uporządkowanym, przebiegającym zgodnie z przyjętym protokołem stymulacji. Wybierając rodzaj protokołu (krótki lub długi), lekarz kieruje się takimi czynnikami jak wiek pacjentki, wyniki przeprowadzonych badań hormonalnych, przebieg dotychczasowego leczenia czy stan jajników w badaniu ultrasonograficznym.
System SCA/CASA
System SCA (Sperm Class Analyzer) to komputerowy analizator nasienia, wyposażony w zaawansowane moduły badawcze. Komputerowa analiza nasienia w systemie CASA (ang. Computer Assisted Semen Analysis) pozwala wyeliminować ryzyko ewentualnego błędu podczas diagnostyki. Obraz powstały w mikroskopie, uwieczniany przez kamerę wideo, jest następnie przetwarzany i poddawany cyfrowej analizie. Lekarz otrzymuje wynik, który pozwala mu na dokładną ocenę jakości nasienia. Za pomocą systemu SCA/CASA otrzymujemy informacje na temat: budowy plemników, ich zagęszczenia, ruchliwości i żywotności oraz ewentualnych nieprawidłowości w materiale genetycznym plemnika (fragmentacja DNA plemnika).
Transfer zarodków
Transfer zarodków polega na ich przeniesieniu przez pochwę do jamy macicy przy pomocy specjalnego cewnika zwanego kateterem. Zwykle ma to miejsce po 3 do 5 dniach od rozpoczęcia inkubacji. Decyzję o tym, które zarodki zostaną wykorzystane podejmuje embriolog. Sam transfer zarodków odbywa się na fotelu ginekologicznym, trwa kilka minut i zazwyczaj nie jest bolesny. Przed zabiegiem lekarz może przeprowadzić tzw. badanie receptywności endometrium, które ocenia czy śluzówka macicy jest gotowa na przyjęcie zarodka.
Witryfikacja nasienia/oocytów
Witryfikacja (zeszklenie) polega na mrożeniu komórek rozrodczych w ciekłym azocie w celu zabezpieczenia zdolności rozrodczych u kobiet i mężczyzn leczonych onkologicznie. Warto pamiętać, że chemio- lub radioterapia zabija prawie większość plemników/ komórek jajowych w organizmie, odbierając możliwość poczęcia dziecka już po wyzdrowieniu. Niepłodność wynikająca z terapii onkologicznej może utrzymywać się przez pewien czas, jednak bardzo często ma charakter trwały. Mrożąc komórki jajowe lub nasienie jeszcze przed rozpoczęciem leczenia, osoby zmagające się z chorobą nowotworową mogą uchronić się przed jego skutkami. Gdy nadejdzie właściwy moment zamrożone plemniki/ komórki jajowe są rozmrażane i wykorzystywane w procedurze in vitro. W ten sposób kobieta i mężczyzna zyskują szansę na posiadanie własnego, biologicznego potomstwa. Poza pacjentami onkologicznymi na mrożenie komórek rozrodczych decyduje się też coraz więcej zdrowych osób, które nie posiadając w obecnej chwili odpowiedniego partnera, chciałyby przedłużyć swoją płodność i dać sobie szansę na posiadanie potomstwa w przyszłości. Krioprezerwacji poddaje się również oocyty nadliczbowe. Mogą one zostać wykorzystane później do kolejnego transferu, gdy pierwsza próba in vitro zakończyła się niepowodzeniem lub para chce mieć kolejne dziecko albo oddane do adopcji.
Zapłodnienie
Zapłodnienie to proces połączenia się komórki jajowej z plemnikiem. W jego wyniku powstaje zygota, z której rozwija się nowy organizm. Zygota jest komórką o średnicy ok. 0,1 mm wyposażoną 46 chromosomów z informacją genetyczną. W kolejnych dniach od zapłodnienia zygota przechodzi liczne podziały, przekształcając się w zarodek.
Zarodek
Rozwój zapłodnionej komórki jajowej w organizmie kobiety obejmuje zasadniczo 2 etapy: etap zarodkowy oraz płodowy. Pierwszy trwa od chwili zapłodnienia przez 8 kolejnych tygodni. Ok 24 godziny po zapłodnieniu komórka jajowa tworzy już kilkukomórkowy embrion. Zaczyna też swoją 5-dniową wędrówkę przez jajowód w stronę macicy. Zagnieżdża się w niej ok. 6-7 dnia po zapłodnieniu. Komórki zarodka zaczynają też powoli się różnicować, dając początek tkankom i organom. Jednocześnie powstają kolejne błony płodowe – owodnia, omocznia oraz kosmówka, Ten przejściowy narząd zapewnia wymianie gazów oddechowych, składników pokarmowych oraz metabolitów między krwią matki a krwią płodu. Za pośrednictwem łożyska matka przekazuje dziecku również przeciwciała.
