Homocysteina to związek powstający w organizmie w wyniku przemian aminokwasu metioniny, pochodzącego z białek zwierzęcych. Mutacja genu MTHFR prowadzi do obniżenia aktywności enzymu odpowiedzialnego za prawidłowy metabolizm kwasu foliowego, co skutkuje podwyższonym poziomem homocysteiny we krwi. Czym dokładnie jest mutacja MTHFR, jakie objawy jej towarzyszą i jak można ją zdiagnozować?
Spis treści:
Przyczyny – czy mutacja genu MTHFR jest dziedziczna?
Mutacja genu MTHFR a choroby układu nerwowego i krwionośnego
Badanie MTHFR – kiedy warto je wykonać?
Jak przebiega badanie mutacji genu MTHFR?
Czym jest mutacja MTHFR?
Mutacja MTHFR to zmiana w genie MTHFR, który znajduje się na ramieniu krótkim chromosomu 1 i koduje enzym o nazwie reduktaza metylenotetrahydrofolianowa. Enzym ten jest niezbędny dla prawidłowego metabolizmu kwasu foliowego, ponieważ przekształca go do aktywnej formy 5-metylotetrahydrofolianu (5-MTHF), umożliwiającej organizmowi efektywne wykorzystanie kwasu foliowego. Co ważne, wpływa też pośrednio na konwersję homocysteiny do metioniny, co zapobiega nadmiernemu gromadzeniu się tego składnika we krwi.
Mutacje w genie MTHFR obejmują najczęściej warianty C677T i A1298C. Taki stan powoduje zmniejszenie aktywności enzymu, co skutkuje obniżonym przyswajaniem kwasu foliowego i podwyższonym poziomem homocysteiny. To z kolei zwiększa ryzyko poważnych problemów zdrowotnych, takich:
- trudności z zajściem w ciążę;
- nawracające poronienia;
- podwyższone ryzyko wad rozwojowych u płodu.
Przyczyny – czy mutacja genu MTHFR jest dziedziczna?
Mutacja genu MTHFR jest dziedziczna i wynika z wystąpienia polimorfizmu genetycznego, czyli zmiany punktowej w kodzie DNA. Każdy człowiek dziedziczy dwie kopie genu MTHFR – jedną od matki i jedną od ojca. Jeżeli jedno z rodziców posiada mutację, istnieje około 50% szans, że przekaże ją dziecku. Gdy mutacja wykryta jest u obojga rodziców wzrasta ryzyko, że dziecko odziedziczy zmutowane kopie obu alleli (homozygotyczność).
Polimorfizmy MTHFR mogą mieć charakter autosomalny lub recesywny, w zależności od wariantu mutacji (np. C677T, A1298C). Jej wpływ na zdrowie zależy od liczby kopii mutacji (heterozygotyczność lub homozygotyczność) oraz od czynników środowiskowych, takich jak dieta i styl życia.
Objawy mutacji MTHFR
Mutacja genu MTHFR sama w sobie nie wywołuje konkretnych, zauważalnych objawów klinicznych. Dolegliwości, które mogą być odczuwalne, są raczej skutkiem podwyższonego poziomu homocysteiny we krwi, związanego z obniżeniem aktywności enzymu reduktazy metylenotetrahydrofolianowej.
Do najczęstszych objawów związanych z mutacją MTHFR należą:
- zmęczenie, obniżenie energii i osłabienie organizmu;
- drażliwość, problemy z koncentracją oraz zmiany nastroju;
- częste bóle głowy, w tym migreny;
- problemy ze snem;
- zaburzenia płodności, trudności z zajściem w ciążę, nawracające poronienia;
- u dzieci możliwe są opóźnienia rozwojowe, trudności z koncentracją, nadpobudliwość, zaburzenia snu i podatność na alergie.
Powyższe objawy wynikają głównie z toksycznego działania podwyższonej homocysteiny, która uszkadza komórki nerwowe, przyspiesza procesy zapalne i uszkadza układ naczyniowy.
Mutacja genu MTHFR a ciąża
Jak zostało wspomniane wcześniej, podwyższony poziom homocysteiny związany z mutacją genu MTHFR może powodować poważne komplikacje zarówno na etapie poczęcia, jak i w trakcie ciąży.
- Wariant A1298C genu MTHFR związany jest ze zwiększonym ryzykiem rozwoju stanu przedrzucawkowego, przedwczesnego oddzielenia się łożyska oraz utraty ciąży.
- Wariant C677T genu MTHFR jest z kolei powiązany z utrudnionym zagnieżdżeniem zarodka w macicy oraz zwiększonym prawdopodobieństwem przedwczesnych porodów. Dodatkowo zaburzenia metabolizmu folianów i podwyższony poziom homocysteiny mogą wpływać na rozwój płodu, a także sprzyjać powstawaniu wad cewy nerwowej, poronień czy stanu przedrzucawkowego.
Warto jednak zaznaczyć, że według stanowiska ekspertów Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników obecność wariantów genetycznych w genie MTHFR u pacjentek, u których nie występują kliniczne objawy trombofilii, nie stanowi podstawy do stosowania leczenia przeciwzakrzepowego, np. heparyną drobnocząsteczkową czy kwasem acetylosalicylowym (https://journals.viamedica.pl/ginekologia_perinatologia_prakt/article/download/57136/43051).
Mutacja genu MTHFR a choroby układu nerwowego i krwionośnego
Coraz więcej badań wskazuje, że podwyższony poziom homocysteiny u osób z mutacją genu MTHFR może mieć działanie neurotoksyczne i prozapalne. W efekcie zmiany te mogą wpływać negatywnie na układ nerwowy oraz naczynia krwionośne. Wiąże się to ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia:
- chorób układu nerwowego, takich jak choroba Alzheimera, schizofrenia, depresja oraz afektywna choroba dwubiegunowa. Zaburzenia w procesach metylacyjnych mogą powodować również migreny, chroniczne bóle głowy oraz zaburzenia neurozwojowe (np. ADHD, autyzm);
- chorób układu krążenia, takich jak miażdżyca czy choroba wieńcowa.
Warto jednak zaznaczyć, że choć istnieje coraz więcej dowodów na korelację pomiędzy mutacją genu MTHFR, podwyższonym poziomem homocysteiny a rozwojem wyżej wymienionych chorób, to wciąż jest to temat wymagający pogłębionych badań.
Badanie MTHFR – kiedy warto je wykonać?
Badanie mutacji genu MTHFR jest szczególnie zalecane w sytuacjach wskazujących na potencjalne problemy genetyczne lub zaburzenia metaboliczne związane z metabolizmem kwasu foliowego i homocysteiny. Główne wskazania to:
- obciążenie rodzinne mutacjami C677T lub A1298C genu MTHFR;
- występowanie podwyższonego poziomu homocysteiny we krwi;
- nawracające poronienia lub niepowodzenia ciążowe o nieznanej przyczynie;
- trudności z zajściem w ciążę oraz przebyte powikłania ciąży, takie jak stan przedrzucawkowy;
- choroby układu krążenia (miażdżyca, choroba niedokrwienna serca), cukrzyca, anemia megaloblastyczna;
- historia urodzenia dziecka z wadami rozwojowymi cewy nerwowej lub hipotrofią;
- stosowanie hormonalnej terapii zastępczej lub doustnej antykoncepcji hormonalnej, palenie papierosów oraz inne czynniki ryzyka wpływające na metabolizm homocysteiny.
Jak przebiega badanie mutacji genu MTHFR?
Badanie MTHFR wykonuje się metodą PCR, umożliwiającą precyzyjne wykrycie najczęstszych wariantów mutacji C677T i A1298C. Materiałem do analizy jest najczęściej próbka krwi pobrana z żyły lub wymaz z wewnętrznej strony policzka.
- Zaleca się, by przed pobraniem próbki powstrzymać się od jedzenia i picia.
- Samo pobranie próbki jest szybkie i bezbolesne.
- Czas oczekiwania na wynik wynosi zwykle od 7 do 14 dni roboczych.
Wynik badania pozwala lekarzowi ocenić ryzyko zaburzeń metabolizmu kwasu foliowego, co jest pomocne w doborze odpowiedniej suplementacji, np. metylowanego kwasu foliowego i witamin z grupy B, które zaleca się w przypadku osób z hiperhomocysteinemią. Dzięki temu można zmniejszyć ryzyko powikłań zdrowotnych i poprawić szanse na prawidłowe funkcjonowanie organizmu czy zdrową ciążę.
Interpretacja wyniku badania mutacji MTHFR
Prawidłowa interpretacja wyniku badania mutacji genu MTHFR jest istotna dla oceny ryzyka zaburzeń metabolizmu kwasu foliowego i podwyższonego poziomu homocysteiny. Biorąc pod uwagę najczęstszy wariant mutacji (C677T), możemy spotkać się z następującymi wynikami:
- homozygota dzika CC – oznacza brak mutacji. Enzym reduktaza metylenotetrahydrofolianowa działa prawidłowo, a ryzyko zaburzeń metabolizmu kwasu foliowego i podwyższonego poziomu homocysteiny jest niskie;
- heterozygota CT – obecnej jednej kopii mutacji. Aktywność enzymu jest nieznacznie obniżona, co może prowadzić do umiarkowanego wzrostu poziomu homocysteiny. Wskazana jest kontrola stężenia homocysteiny we krwi i rozważenie suplementacji metylowanym kwasem foliowym oraz witaminami z grupy B;
- homozygota mutowana TT – mutacje w obu kopiach genu, co powoduje znaczne obniżenie aktywności enzymu kodowanego przez gen MTHFR. Taki stan prowadzi z kolei do wzrostu stężenia homocysteiny i zwiększonego ryzyka powikłań zdrowotnych. W takim przypadku wymagane jest wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Znaczenie badania genu MTHFR w diagnostyce niepłodności
Badanie mutacji genu MTHFR ma istotne znaczenie w diagnostyce niepłodności, zwłaszcza przy występowaniu nawracających poronień oraz trudności z zajściem w ciążę.
- Mutacje genu MTHFR mogą zaburzać metabolizm folianów i podnosić poziom homocysteiny, co utrudnia prawidłowe zagnieżdżenie się zarodka i może zaburzać stabilność ciąży.
- Diagnostyka mutacji pozwala na wczesne wdrożenie suplementacji i terapii zmniejszających ryzyko poronień oraz innych powikłań.
- Warto też podkreślić, że u mężczyzn mutacje MTHFR mogą mieć wpływ na jakość nasienia, co dodatkowo przekłada się na problemy z płodnością.
Dzięki wykryciu mutacji możliwe jest indywidualne dopasowanie leczenia, co znacząco poprawia szansę na utrzymanie ciąży i urodzenie zdrowego dziecka.
W Gyncentrum kładziemy duży nacisk na kwestie związane z immunologią rozrodu. Zdajemy sobie sprawę z tego, że zaburzenia immunologiczne stanowią coraz częstszą przyczynę problemów z zajściem w ciążę, dlatego nasi pacjenci mogą skorzystać z badań wykrywających wiele różnych zaburzeń zakłócających działanie układu odpornościowego. Oferujemy badania wykrywające m.in. termolabilny wariant MTHFR oraz pakiet badań na nadkrzepliwość, w tym mutacje genów F2 i F5, aby dokładnie zdiagnozować i skutecznie wspierać naszych pacjentów w drodze do ciąży.
Bibliografia:
- Stanowisko ekspertów Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka i Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w sprawie zlecania i interpretacji wyników badań pod kątem wariantów genetycznych w genie MTHFR, https://journals.viamedica.pl/ginekologia_perinatologia_prakt/article/download/57136/43051, [dostęp online: 25.11.2025].
- Moretti R., Caruso P., The Controversial Role of Homocysteine in Neurology: From Labs to Clinical Practice, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6337226/, [dostęp online: 25.11.2025].
