Małe narządy o wielkim znaczeniu. Tak bez wątpienia można by określić kobiece jajniki. Bo choć wygląd rzeczywiście mają niepozorny, to ich rola w organizmie kobiety jest ogromna! Świadczy o tym choćby fakt, że bez tych parzystych migdałowatych gruczołów żadna z nas nie mogłaby zostać mamą!

Małe narządy o wielkim znaczeniu. Tak bez wątpienia można by określić kobiece jajniki. Bo choć wygląd rzeczywiście mają niepozorny, to ich rola w organizmie kobiety jest ogromna! Świadczy o tym choćby fakt, że bez tych parzystych migdałowatych gruczołów żadna z nas nie mogłaby zostać mamą! Przeczytaj ten artykuł, a przekonasz się, w jak niezwykły narząd wyposażyła Cię natura!

Jajniki są odpowiednikiem męskich jąder…

…i znajdują się po obu stronach macicy. Nie leżą jednak symetrycznie. Lewy jajnik jest zwykle nieco wysunięty do przodu względem prawego. Oba są natomiast umocowane za pomocą 3 więzadeł – więzadła właściwego jajnika, więzadła wieszadłowego oraz krezki. Czwartą strukturą utrzymującą jajniki na swoim miejscu jest strzępek jajnikowy.

Każdy jajnik składa się zasadniczo z dwóch części – korowej oraz rdzennej. To właśnie w tej pierwszej znajdują się komórki jajowe w różnych stadiach dojrzewania. Jajniki są też dość mocno unaczynione. Krew, która do nich dociera, pochodzi z dwóch źródeł: z tętnicy jajnikowej oraz tętnicy macicznej.

Jajniki zmieniają swoją wielkość wraz z wiekiem. U dojrzewającej dziewczynki są małe i mają gładką powierzchnię. Z czasem stają się jednak coraz bardziej pofałdowane. U dorosłej kobiety osiągają 2-4 cm długości, 1,5-3 cm szerokości i 1 cm grubości. Ważą natomiast ok. 5-8 g. W okolicach menopauzy jajniki znów się kurczą, a ich funkcja powoli wygasa.

To jajniki produkują najważniejsze hormony płciowe

Estrogeny, progesteron, androgeny oraz relaksynę. Pierwszy z nich – estrogen – jest hormonem steroidowym, który wpływa na wiele cech i funkcji organizmu kobiety. Odpowiada za kształtowanie się drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych. To właśnie za sprawą estrogenów my kobiety mamy tak, a nie inaczej zbudowany układ rozrodczy. To estrogeny sprawiają, że rosną nam piersi, a biodra zaokrąglają się. Ponadto hormony te stymulują szyjkę macicy do produkcji śluzu, aby plemnikom łatwiej było przemieszczać się w kobiecych drogach rodnych. Estrogeny przygotowują również błonę śluzową macicy na przyjęcie zapłodnionego jajeczka. Hormony te mają również znaczący wpływ na naszą urodę i dobre samopoczucie. Dzięki nim nasza skóra jest gładka, włosy lśnią, a my mamy większą ochotę na seks.

Równie ważnym hormonem steroidowym produkowanym w jajniku jest progesteron. Jego podwyższony poziom w drugiej fazie cyklu świadczy o tym, że wystąpiła owulacja. Hormon ten odpowiada za zagnieżdżenie się zarodka w macicy, a później także za prawidłowy rozwój ciąży.

Kolejne steroidowe hormony płciowe – androgeny – wytwarzane są w organizmie kobiety zarówno przez jajniki, jak i przez korę nadnerczy. Androgeny to hormony typowo męskie. Odpowiadają bowiem za kształtowanie się męskich narządów płciowych, charakterystyczną dla mężczyzn muskulaturę ciała, tembr głosu oraz owłosienie. Androgeny uczestniczą także w procesie spermatogenezy (produkcji plemników) oraz odpowiadają za popęd seksualny. Choć występują także w organizmie kobiety, to nie powinno być ich w nim za dużo. W przeciwnym razie mogą wywołać zaburzenia miesiączkowania, problemy z nadmiernym owłosieniem oraz trądzik.

Ostatni z najważniejszych żeńskich hormonów płciowych – relaksyna – pełni kluczową rolę w trakcie ciąży. Podtrzymuje bowiem funkcjonowanie ciałka żółtego odpowiedzialnego za produkcję tak ważnego dla rozwoju ciąży progesteronu. Po porodzie relaksyna odpowiada z także laktację.

Jajniki – to z nich co miesiąc uwalnia się komórka jajowa

Od momentu, w którym osiągnęłaś dojrzałość płciową z Twojego jajnika co miesiąc uwalnia się jedna komórka jajowa. W rzeczywistości jest ich tam setki tysięcy, ale nie wszystkie mają to szczęście, aby móc wydostać się z jajnika. Początkowo komórka jajowa znajduje się w tzw. pęcherzyku Graafa, który pęka, gdy osiągnie odpowiednią dojrzałość. Dzieje tak pod wpływem hormonu folikulotropowego, a proces ten nazywamy owulacją. Uwolniona z jajnika komórka jajowa trafia następnie do jajowodu, gdzie zaczyna swoją podróż do macicy. Jeśli będzie miała szczęście i spotka gdzieś po drodze plemnika, który się z nią połączy, zamieni się w zygotę, a do macicy dotrze już jako zarodek. Cały proces uwalniania i dojrzewania komórki jajowej powtarza się cyklicznie mniej więcej co 28 dni aż do momentu, kiedy kobieta wejdzie w okres menopauzy Jest to moment, w którym jajniki przechodzą w stan spoczynku i przestają uwalniać komórki jajowe.

UWAGA: Jajniki też chorują!

Jajniki, jak każdy inny narząd w organizmie człowieka, mogą w pewnym momencie odmówić posłuszeństwa. Choroby jajników dotyczą znacznej części kobiet, jednak bardzo często są bagatelizowane. To błąd, ponieważ nieleczone mogą pociągać za sobą poważne konsekwencje, np. prowadzić niepłodności, a nawet do nowotworu. Jedną z takich chorób jest ostre zapalenie przydatków. Najczęściej ma ono podłoże bakteryjne, w związku z czym leczy się je antybiotykami. Ostremu zapaleniu przydatków może towarzyszyć silny i narastający ból podbrzusza, wysoka gorączka i przyspieszony puls.

Bywa, że znajdujące się we wnętrzu jajnika pęcherzyki Graafa nie pękają w trakcie owulacji, by uwolnić dojrzałą komórkę jajową. Zamiast tego powiększają się i wypełniają płynem, tworząc torbiel. Najczęściej nie daje ona żadnych objawów i jest wykrywana przypadkowo podczas rutynowego USG. Chyba, że osiągnie duże rozmiary. Wówczas mogą pojawić się bóle podbrzusza, zaburzenia miesiączkowania, zaparcia i wzdęcia brzucha. W większości przypadków torbiel wchłania się sama. Jeśli to nie nastąpi, usuwa się ją operacyjnie.

Zespół policystycznych jajników (PCOS) to choroba, w której  rozwój pęcherzyków Graafa zatrzymuje się jeszcze przed uwolnieniem komórki jajowej. Pęcherzyki zanikają, a w ich miejscu pojawiają się torbiele, które można zobaczyć w obrazie USG. Kobiety z PCOS mają często bezowulacyjne cykle, a miesiączka jest nieregularna lub nie występuje wcale. Dodatkowo może pojawić się trądzik, nadmierne owłosienie i problemy z utrzymaniem wagi.

Każdego dnia 9 Polek dowiaduje się, że ma raka jajnika. Niestety większość z nich umiera z powodu zbyt późnej diagnozy. Dzieje się tak, ponieważ rak jajnika jest chorobą wyjątkowo podstępną. Pierwsze objawy daje najczęściej dopiero wtedy, gdy jest już zaawansowana. W dodatku są to objawy mało specyficzne i łatwo je pomylić z innymi chorobami, np. ze strony układu pokarmowego czy moczowego. Jak powstaje nowotwór jajnika? Nie do końca wiadomo. Znaczenie może mieć liczba przebytych w ciągu życia owulacji, styl życia i czynniki środowiskowe. Sprzyjać rozwojowi raka jajnika będą również predyspozycje genetyczne, w tym mutacja w genie BRCA1/2. Nowotwór jajnika najczęściej wymaga leczenia operacyjnego, po którym kobieta rozpoczyna chemioterapię.