Prolaktyna (PRL) jest hormonem, który kojarzy nam się głównie z laktacją. I słusznie! Pobudza on gruczoły sutkowe do produkcji mleka, którym świeżo upieczona mama może wykarmić dziecko. Wiele osób nie zdaje sobie jednak sprawy, że prolaktyna w istotny sposób wpływa również na płodność.
Prolaktyna (PRL) jest hormonem, który kojarzy nam się głównie z laktacją. I słusznie! Pobudza on gruczoły sutkowe do produkcji mleka, którym świeżo upieczona mama może wykarmić dziecko. Wiele osób nie zdaje sobie jednak sprawy, że prolaktyna w istotny sposób wpływa również na płodność, a jej nieprawidłowy poziom może utrudnić parze poczęcie dziecka. Więcej na temat prolaktyny i jej wpływu na rozrodczość człowieka dowiesz się z naszego najnowszego artykułu.
Prolaktyna – co to za hormon?
Prolaktyna jest hormonem wytwarzanym przez komórki laktotropowe przedniego płata przysadki mózgowej, w mniejszym stopniu także przez macicę, skórę, tkankę tłuszczową czy prostatę. Należy do hormonów peptydowych i składa się ze 199 aminokwasów. Jak każdy hormon także i prolaktyna reguluje wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka. Najsilniej kojarzona jest jednak z laktacją. Ponadto u kobiet karmiących piersią prolaktyna wstrzymuje wydzielanie hormonu folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH), blokując tym samym owulację i oraz krwawienie miesiączkowe w pierwszych miesiącach po narodzinach dziecka. Aby organizm człowieka mógł dobrze funkcjonować, poziom prolaktyny we krwi powinien mieścić się w granicach normy. A co jeśli te normy zostaną przekroczone?
Hiperprolaktynemia – jedno z najczęstszych zaburzeń endokrynologicznych
Hiperprolaktynemia to stan podwyższonego poziomu prolaktyny we krwi. Mówimy o niej wtedy, gdy stężenie hormonu w surowicy przekracza 20 ng/ml u kobiet i 15 ng/ml u mężczyzn. Przyczyny tego stanu mogą być bardzo różne. Poziom prolaktyny może zwiększyć się pod wpływem stresu, przeprowadzonej operacji czy nadmiernego wysiłku fizycznego. Hiperprolaktynemię mogą wywołać także leki, np. na depresję, nadciśnienie, leki hormonalne, a także niektóre preparaty ziołowe. Ponadto hiperprolaktynemia może występować przy niedoczynności tarczycy oraz w łagodnych guzach przysadki mózgowej (prolaktynoma).
Warto także dodać, że czasowy wzrost poziomu PRL we krwi jest zjawiskiem fizjologicznym. Poza okresem ciąży i laktacji obserwuje się go także po posiłku, podczas snu czy…orgazmu!
Jak hiperprolaktynemia wpływa na płodność kobiet?
Wysoki poziom prolaktyny w organizmie kobiety prowadzi do hipogonadyzmu, czyli niedoczynności jajników. Objawia się to przede wszystkim zaburzeniami cyklu menstruacyjnego i bezowulacyjnymi cyklami. Dzieje się tak, ponieważ nadmiar prolaktyny uniemożliwia wydzielanie hormonów kluczowych dla kobiecej płodności. Chodzi przede wszystkim o estrogen oraz progesteron. Hiperprolaktynemia może utrudnić kobiecie zajście w ciążę, prowadzić do nawykowych poronień albo uniemożliwić zarodkowi prawidłowe zagnieżdżenie się w macicy. Ponadto nadmiar prolaktyny we krwi bardzo niekorzystnie wpływa na resorpcje kości, dlatego kobiety, u których występuje hiperprolaktynemia są bardziej narażone na osteoporozę. Charakterystycznym objawem hiperprolaktynemii jest także mlekotok, czyli wypływ mleka z piersi poza okresem laktacji.
Jak hiperprolaktynemia wpływa na płodność mężczyzn?
Choć prolaktyna występuje u mężczyzn w znacznie mniejszym stężeniu niż u kobiet, to nadmiar tego hormonu także może mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie i płodność. U panów hiperprolaktynemia objawia się przede wszystkim spadkiem libido oraz zaburzeniem potencji. Często pojawia się także ginekomastia, czyli rozrost gruczołów piersiowych. Niekiedy towarzyszy temu również mlekotok. Ponadto panowie z podwyższonym poziomem prolaktyny w organizmie mogą mieć słabsze parametry nasienia (występuje oligozoospermia ze zmniejszoną objętością nasienia). Tak samo jak kobiety, są bardziej narażeni na osteoporozę.
Jak wygląda diagnostyka i leczenie hiperprolaktynemii?
Wstępne rozpoznanie hiperprolaktynemii opiera się na kilkakrotnym badaniu stężenia PRL w surowicy krwi. Na badanie należy zgłosić się wypoczętym, po dobrze przespanej nocy. Ponieważ obfity posiłek podnosi poziom prolaktyny w organizmie, ostatni powinien zostać zjedzony nie późnej niż o 19.00 dnia poprzedniego. Konieczne może być też odstawienie używek oraz niektórych leków.
Duże znaczenie w diagnostyce hiperprolaktynemii mają także badania obrazowe, szczególnie rezonans magnetyczny (MRI, magnetic resonanse imaging). Powinno się go wykonać u każdego pacjenta ze stwierdzoną hiperprolaktynemią w celu wykluczenia zmian rozrostowych w okolicach przysadki mózgowej i podwzgórza, np. mikro-, makrogruczolaka lub innej patologii.
Jak wygląda leczenie hiperprolaktynemii?
W leczeniu hiperprolaktynemii stosuje się zarówno farmakoterapię, jak i leczenie chirurgiczne. Terapia ma przywrócić prawidłowe stężenie prolaktyny w organizmie oraz prawidłową czynność układu rozrodczego. W farmakoterapii stosuje się przede wszystkim agonistów dopaminy. U większości pacjentów z hiperprolaktynemią leki te okazują się skuteczne. U pacjentów opornych na leczenie farmakologiczne, z rozpoznanymi gruczolakami rozważa się leczenie operacyjne polegające na jego wyłuszczeniu.
Podsumowując, hiperprolaktynemia to stan podwyższonego stężenia prolaktyny w surowicy krwi. Jej przyczyny mogę być bardzo różne: od stanów fizjologicznych (ciąża, karmienie piersią, stres, obfity posiłek), po stany patologiczne (np. guz przysadki mózgowej). Hiperprolaktynemia może być przyczyną niepłodności. U kobiet objawia się m.in. zaburzeniami miesiączkowania i brakiem owulacji, a u mężczyzn spadkiem libido, zaburzoną potencją czy oligozoospermią. Leczenie najczęściej polega na stosowaniu leków z grupy agonistów dopaminy. Jeśli przyczyną hiperprolaktynemii jest guz przysadki mózgowej, konieczna może być operacja chirurgiczna.
