Menopauza jest naturalnym procesem, którego prędzej czy później doświadcza większość kobiet. Wiąże się nie tylko z ustaniem comiesięcznych krwawień, ale i z brakiem możliwości zajścia w ciążę. Najczęściej kobieta przestaje miesiączkować w okolicach 50. roku życia – od tego momentu jej jajniki nie uwalniają już komórek jajowych oraz nie produkują hormonów. Zdarza się jednak, że menopauza występuje u pań w znacznie młodszym wieku. Mówimy wtedy o tzw. przedwczesnej menopauzie. W tym artykule postaramy się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego niektóre kobiety przekwitają szybciej, co jest tego przyczyną i czy kobieta może w jakiś sposób uchronić się przed konsekwencjami tego zjawiska.

Wcześniej, czyli kiedy?

O przedwczesnej menopauzie mówimy wtedy, gdy miesiączka zanika przed 40. rokiem życia. Jajniki przestają wówczas produkować wystarczającą ilość żeńskich hormonów płciowych, co może skutkować wystąpieniem u kobiety szeregu dolegliwości. Objawy przedwczesnej menopauzy są bardzo podobne do tych występujących w normalnej menopauzie, jednak ich intensywność może być większa. Kobieta może skarżyć się na uderzenia gorąca i nocne poty, kołatanie serca, problemy z snem, suchość pochwy, zaburzenia nastroju, obniżone libido i problemy z wagą.

Skąd bierze się przedwczesna menopauza

Przedwczesna menopauza może mieć bardzo różne przyczyny. Pierwsze miejsce na tej liście zajmują czynniki genetyczne. Jeśli nasza mama lub starsza siostra weszła w okres menopauzy przed 40. rokiem życia, to istnieje prawdopodobieństwo, że w naszym przypadku też się tak stanie.

Kolejny istotny czynnik stanowią choroby autoimmunologiczne, takie jak choroba Hashimoto, choroba Addisona, bielactwo, reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń rumieniowaty układowy. W przebiegu wszystkich tych chorób komórki i tkanki organizmu są niszczone przez nieprawidłowo działający układ odpornościowy.

Leczenie onkologiczne jest kolejnym istotnym czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu przedwczesnej menopauzy. Chemio- oraz radioterapia, czyli najczęstsze metody stosowane w walce z nowotworami, mogą prowadzić (i najczęściej prowadzą) do uszkodzenia jajników, a co za tym idzie do ustania ich funkcji. Wreszcie, wszelkie zabiegi chirurgiczne przeprowadzane na jajnikach, także mogą skutkować przedwczesną menopauzą. Każdy zabieg chirurgiczny obejmujący jajniki wiąże się bowiem z obniżeniem rezerwy jajnikowej, czyli puli wszystkich komórek jajowych obecnych w jajnikach kobiety.

Jakie badania należy wykonać, aby stwierdzić przedwczesną menopauzę?

Diagnostyka przedwczesnej menopauzy obejmuje badania ultrasonograficzne oraz badania hormonalne. W trakcie USG ginekolog ocenia strukturę jajnika oraz sprawdza, czy widoczne są w nim tzw. pęcherzyki antralne. Mierzy także grubość endometrium. Jeśli chodzi natomiast o badania hormonalne, w diagnostyce przedwczesnej menopauzy mierzy się przede wszystkim stężenia takich hormonów, jak estradiol czy hormon folikulotropowy (FSH). Pierwszy produkowany jest przez jajniki, drugi przez przysadkę mózgową. Oba hormony w połączeniu ze sobą tworzą sieć sprzężenia zwrotnego. W efekcie u pacjentek dotkniętych przedwczesną menopauzą FSH jest zawyżone, a poziom estradiolu bardzo niski (w przebiegu menopauzy mamy do czynienia z tzw. hipoestrogenizmem). Dodatkowym badaniem, wykonywanym u pacjentek z podejrzeniem przedwczesnej menopauzy, jest badanie AMH, czyli badanie hormonu antymüllerowskiego. Wytwarzany przez warstwę ziarnistą pęcherzyków antralnych jest kluczowym wskaźnikiem płodności kobiety, ponieważ mówi o stanie jej rezerwy jajnikowej. Niedobór hormonu AMH w badaniach laboratoryjnych najczęściej wskazuje na przedwczesną menopauzę.

Leczenie przedwczesnej menopauzy – czy HTZ jest konieczne?

Tak, w przypadku kobiet borykających się z przedwczesną menopauzą hormonalna terapia zastępcza (HTZ) jest leczeniem z wyboru. Dlaczego? Trzeba mieć bowiem na uwadze, że kobiety z przedwczesną menopauzą to kobiety młode, które przestały miesiączkować o ok. 10 lat za wcześnie. U kobiet tych hormony wciąż powinny być produkowane dla zachowania zdrowia i podtrzymania wszystkich funkcji organizmu. Brak leczenia wiąże się niestety z większym ryzykiem rozwoju chorób serca, osteoporozy oraz wielu innych schorzeń.

Podsumowując, menopauza jest procesem fizjologicznym, z którym zmierzyć musi się większość kobiet. Oznacza zanik miesiączki, ustanie produkcji hormonów płciowych, a co za tym idzie bezpowrotną utratę płodności. Moment ten następuje zwykle ok. 50 roku życia. Jednakże u niektórych pań menopauza pojawia już nawet przed 40-tką. Za przedwczesną menopauzę odpowiadać mogą czynniki genetyczne, choroby autoimmunologiczne, leczenie onkologiczne czy też zabiegi przeprowadzone na jajnikach. Objawy przedwczesnej menopauzy są podobne do objawów menopauzy fizjologicznej, ale ich intensywność może być większa. Aby zdiagnozować przedwczesną menopauzę, wykonuje się badania hormonalne oraz ultrasonograficzne. W przypadku zdiagnozowania przedwczesnej menopauzy, kobieta powinna poddać się hormonalnej terapii zastępczej, która łagodzi objawy i zmniejsza ryzyko negatywnych skutków zdrowotnych związanych z hipoestogenizmem.