Interakcje zachodzące między receptorami KIR kobiecych komórek NK znajdujących się w macicy, a cząsteczkami HLA-C, występującymi na powierzchni komórek zarodkowych, są ważne podczas implantacji zarodka.
KIR (ang. killer cell immunoglobulin-like receptors) to receptory należące do nadrodziny cząsteczek immunoglobulinopodobnych. Mieszczą się na powierzchni komórek NK, czyli „naturalnych zabójców” (ang. natural killer – cells). Komórki NK są bardzo ważnym elementem naszego układu odpornościowego i stanowią około 10-15% wszystkich limfocytów znajdujących się we krwi obwodowej. Uczestniczą we wrodzonej odpowiedzi immunologicznej i wykazując cytotoksyczność mogą zabijać komórki nowotworowe lub zakażone wirusem, jednocześnie zachowując przy życiu te zdrowe.
Komórki NK poza krwią można znaleźć także w wielu innych tkankach. Przykładowo, komórki NK znajdujące się w macicy kontaktując się z komórkami zarodkowego trofoblastu biorą udział w procesie implantacji zarodka we wczesnym etapie ciąży.
Czym dokładnie są receptory KIR?
Choć receptory KIR występują na powierzchni komórek NK, to składają się one elementów zlokalizowanych w błonie komórkowej oraz w cytoplazmie, czyli we wnętrzu komórki. Dzięki takiej budowie receptory KIR odpowiadają za regulowanie funkcji komórek NK, to znaczy uczestniczą w aktywacji lub hamowaniu funkcjonowania tych komórek. Odbywa się to w wyniku oddziaływań zachodzących pomiędzy cząsteczkami receptorów KIR a białkami głównego kompleksu zgodności tkankowej MHC klasy I u ludzi określanymi jako HLA (ang. human leukocyte antigens – ludzkie antygeny leukocytarne). To, czy w wyniku oddziaływań między KIR a HLA dojdzie do zahamowania aktywności komórek NK, czy do jej nasilenia zależy w głównej mierze od budowy receptorów KIR. I tak, receptory hamujące różnią się od receptorów aktywujących przede wszystkim długością fragmentu znajdującego się wewnątrz komórki NK. Szczegółowa informacja o budowie receptorów KIR jest zakodowana w genach KIR.
Do tej pory poznaliśmy aż 17 różnych genów kodujących receptory KIR. Wszystkie zlokalizowane są na 19 chromosomie. Geny te charakteryzuje duży polimorfizm, czyli zróżnicowanie w obrębie populacji. Ponadto, poszczególne osoby różnią się liczbą i rodzajem genów kodujących receptory KIR.
Znane są 2 główne haplotypy genów KIR: A i B. Pierwszy obejmuje w większości geny odpowiedzialne za kodowanie receptorów hamujących. Drugi zawiera geny zarówno dla aktywujących, jak i hamujących receptorów KIR. Wymienione dwa haplotypy mogą tworzyć 3 genotypy KIR: AA, AB, BB. W genotypie AA dominować będą geny dla receptorów hamujących, z kolei genotypy AB i BB (określane łącznie jako genotyp Bx) zawierają kombinacje genów dla receptorów aktywujących i hamujących.
Komórki NK obecne także w macicy
Ważnym miejscem występowania „naturalnych zabójców” jest błona śluzowa macicy. Maciczne komórki NK określane też jako uNK (ang. uterine NK) stanowią około 70% limfocytów obecnych w endometrium. Ich rola różni się od roli obwodowych komórek NK, czyli znajdowanych we krwi. uNK warunkują rozwój łożyska i przygotują śluzówkę macicy dla zarodka, jeśli dojdzie do zapłodnienia. To m.in. właśnie dzięki nim jego implantacja, czyli zagnieżdżenie się w endometrium, może przebiegać prawidłowo. W złożonym procesie implantacji zarodka i tworzenia się łożyska istotne są oddziaływania zachodzące między receptorami KIR matczynych komórek uNK a cząsteczkami HLA-C znajdującymi się na powierzchni komórek trofoblastu.
Badanie KIR i HLA-C – dla kobiet z powikłaniami ciąży i nieudanym próbami in vitro
Badanie KIR i HLA-C zaleca się przede wszystkim parom z podejrzeniem niepłodności immunologicznej, czyli takiej, w której do poczęcia lub utrzymania ciąży nie może dojść właśnie na skutek nieprawidłowego działania układu odpornościowego któregoś z partnerów. Genotypowanie KIR i HLA-C może okazać się niezwykle przydatne w diagnostyce przyczyn nawykowych poronień oraz przy nieudanych próbach in vitro (wybrane receptory KIR mogą utrudniać prawidłową implantację zarodka i tworzenie łożyska).
Kobiety z genotypem KIR AA, czyli tym, który najbardziej hamuje aktywność komórek NK są szczególnie narażone na powikłania w trakcie ciąży – np. rozwój stanu przedrzucawkowego, zahamowanie wzrostu płodu czy nawet poronienia – zwłaszcza gdy płód odziedziczy dodatkowo po ojcu allel HLA-C typu C2. Dlatego też zaleca się, aby badanie KIR zawsze wykonywać razem z badaniem HLA-C.
