W Polsce nawet co piąta para mierzy się z problemem niepłodności. Jednym z wielu powodów, przez które parom tak trudno doczekać się upragnionego potomstwa może być brak prawidłowych komórek jajowych u kobiety. Wówczas jedynym rozwiązaniem jest adopcja komórki jajowej podarowanej przez anonimową dawczynię. Jak wygląda procedura dawstwa komórek jajowych w klinice leczenia niepłodności? Kto może zostać dawczynią? Na te oraz wiele innych pytań odpowiadamy w artykule.

Czym jest dawstwo komórek jajowych?

Dawstwo komórek jajowych (oocytów) jest formą niesienia pomocy niepłodnym parom w ich walce o potomstwo. Szacuje się, że każda zdrowa kobieta w wieku rozrodczym posiada w jajnikach ok. 400 tys. komórek jajowych, z których co najwyżej klika zostanie zapłodnionych, dając początek nowemu życiu. Pozostałe obumrą. Niestety wiele kobiet – z różnych powodów – nie jest w stanie uzyskać ciąży dzięki własnym komórkom. Nie oznacza to jednak, że muszą porzucić marzenia o macierzyństwie. Mogą je spełnić, korzystając z komórek jajowych pozyskanych od anonimowej dawczyni w ramach procedury in vitro.

Które kobiety mogą skorzystać z pomocy dawczyni?

Dawstwo proponuje się przede wszystkim pacjentkom, które nie mają własnych komórek jajowych, mają ich za mało lub których komórki, z powodu obecnych w nich nieprawidłowości, nie mogą być wykorzystane w procedurze in vitro. Biorczyniami komórek zostają więc m.in. kobiety, które weszły w przedwczesną menopauzę, kobiety z niską rezerwą jajnikową, po przebytych operacjach na jajnikach (w tym po usunięciu jajników) czy po leczeniu onkologicznym (chemio- lub radioterapii). Wskazaniem do dawstwa są także nieudane próby zapłodnienia pozaustrojowego, nawracające poronienia oraz choroby genetyczne występujące po stronie kobiety lub członków jej rodziny.

Kim są dawczynie komórek jajowych i jakie kryteria muszą spełnić?

Dawczynie to młode, zdrowe kobiety, które w pełni świadomie i dobrowolnie chcą podzielić się swoimi komórkami z parami dotkniętymi niepłodnością. Doskonale rozumieją ich potrzeby, kieruje nimi empatia i chęć niesienia pomocy innym. Zanim jednak potencjalna dawczyni podaruje niepłodnej parze cenne komórki, przechodzi restrykcyjną procedurę kwalifikacyjną, która ma wykluczyć ewentualne przeszkody do oddania oocytów.

Przyszła dawczyni nie może mieć mniej niż 18 i więcej niż 35 lat. Musi być zdrowa i nie może mieć nałogów (palić papierosów, nadużywać alkoholu, palić marihuany ani korzystać z żadnych innych używek). Nie może być też obciążona żadną chorobą genetyczną ani zakażona chorobą przenoszoną drogą płciową (AIDS (HIV), zapalenie wątroby typu B i C, kiła lub HTLV). Chęć zakwalifikowania się do programu dawstwa wymaga więc od przyszłej dawczyni dużego zaangażowania. W toku całej procedury może ona jednak liczyć na wsparcie i pomoc ze strony lekarzy i indywidualnego opiekuna. Ponadto koszty wszystkich wymaganych badań (w tym laboratoryjnych, ultrasonograficznych, ginekologicznych) pokrywa klinika. Przyszła dawczyni, oprócz świadomości, że oddając cząstkę siebie, pomaga spełnić komuś największe marzenie, zyskuje więc też cenne informacje o stanie swojego zdrowia.

Dawczynie pozostają w pełni anonimowe. Podobnie, jak pary, które zaadoptowały ich komórki. Obie strony nie znają więc swojej tożsamości. Nie mogą się spotkać ani ze sobą porozmawiać. Przy doborze dawców (zarówno komórek jajowych, jak i nasienia) zawsze brane są jednak pod uwagę cechy przyszłych rodziców, zarówno fizyczne (wzrost, kolor oczu i włosów), jak i cechy charakteru, hobby czy zainteresowania.

Jak przebiega procedura pobrania oocytów?

Po zakwalifikowaniu się do programu dawstwa, dawczyni otrzymuje leki hormonalne stymulujące jajniki do produkcji większej ilości dojrzałych komórek jajowych. Gdy cel ten zostanie osiągnięty, wykonywana jest punkcja jajników, w trakcie której lekarz pod kontrolą USG nakłuwa jajniki, a następnie pobiera komórki jajowe. Zabieg wykonywany jest przezpochwowo, w krótkim, kilkunastominutowym znieczuleniu ogólnym. Po wybudzeniu dawczyni przebywa jeszcze przez ok. 2 godziny w klinice, a następnie udaje się do domu.

Czym in vitro z komórką jajową dawczyni różni się od klasycznego zapłodnienia pozaustrojowego?

Fakt, że to nie przyszła mama, a właśnie dawczyni przechodzi stymulację hormonalną, jest jednym elementem różniącym ten rodzaj zapłodnienia pozaustrojowego od klasycznego in vitro. Dalsze etapy przebiegają już tak samo. Pobrany oocyt jest zapładniany w warunkach laboratoryjnych nasieniem partnera biorczyni, ewentualnie nasieniem dawcy. Powstały w ten sposób zarodek jest następnie umieszczany (transferowany) w jamie macicy biorczyni. Po ok. 12-14 dniach od transferu pacjentka wykonuje test ciążowy, by sprawdzić, czy jest w upragnionej ciąży.

Podsumowując, niektóre kobiety leczące się z powodu niepłodności nie są w stanie zajść w ciążę z wykorzystaniem własnych komórek jajowych. Wówczas z pomocą przychodzą im dawczynie, które świadomie i dobrowolnie oddają im to, co najcenniejsze – własne oocyty. Każda potencjalna dawczyni przechodzi szereg badań, które mają zweryfikować jej stan zdrowia. Dopiero po zakwalifikowaniu do programu, dawczyni poddawana jest stymulacji hormonalnej, a późnej punkcji jajników, zwieńczonej pobraniem dojrzałych komórek, które po połączeniu z plemnikiem, dadzą początek nowemu życiu. Dzieląc się swoimi komórkami jajowymi, dawczyni pomaga spełniać marzenia o rodzicielstwie parom, dla których adopcja komórek jajowych jest jedyną szansą na posiadanie potomstwa.