Dwa i pół miliona – mniej więcej właśnie tylu Polaków bezskutecznie stara się o dziecko. Przyczyną często okazuje się choroba jąder i związane z nią obniżenie jakości nasienia u mężczyzny.
Dwa i pół miliona – mniej więcej właśnie tylu Polaków bezskutecznie stara się o dziecko. Kiedyś sądzono, że niepłodność dotyczy wyłącznie kobiet. Dziś już wiemy, że w 40% spowodowana jest ona czynnikiem męskim. Przyczyną często okazuje się choroba jąder i związane z nią obniżenie jakości nasienia. Przeczytaj ten artykuł i dowiedz się, które choroby jąder mogą doprowadzić do niepłodności wśród mężczyzn.
Zapalenie jądra i najądrza
Zapalenie jądra i/lub najądrza wywołują patogeny przenoszone drogą płciową, takie jak wirus opryszczki (Herpes simplex virus), bakterie chlamydie, mykoplazmy, gonokoki, Proteus sp., Staphylococcus aureus, Escherichia coli czy Streptococcus faecalis. Obustronne zapalenie jąder często występuje również w przebiegu świnki (nagminnego zapalenia przyusznic).
Ostre zapalenie jądra i/lub najądrza objawia się przede wszystkim bolesnym obrzękiem oraz zaczerwienieniem skóry moszny. Może towarzyszyć mu również podwyższona temperatura ciała. Kiedy ostre zapalenie jąder przejdzie w przewlekłe, mężczyzna może nie odczuwać żadnych dolegliwości. Jedynym objawem sugerującym chorobę będą niskie parametry nasienia – zwiększona jego lepkość, zaniżona liczba plemników w nasieniu, większa liczba plemników martwych lub nieruchomych, wzrost ilości leukocytów w nasieniu czy nieprawidłowości w morfologii plemników. Niektórzy mężczyźni zgłaszają również problemy seksualne, w tym zaburzenia erekcji i spadek libido.
Zapalenie jądra/najądrza jest chorobą wymagającą leczenia, ponieważ nieleczone może spowodować uszkodzenie jąder oraz zatkanie przewodów prowadzących do jądra i najądrza. Stan ten może również sprzyjać produkcji przeciwciał przeciwplemnikowych. W leczeniu zapalenia jąder/najądrza stosuje się antybiotykoterapię i niesterydowe leki przeciwzapalne. Stany ostre leczy się w warunkach szpitalnych.
Żylaki powrózka nasiennego
Żylaki powrózka nasiennego to dolegliwość spowodowana poszerzeniem żył splotu wiciowatego. Schorzenie to jest najczęstszą przyczyną niepłodności męskiej (statystycznie występują u ok. 40% niepłodnych mężczyzn). Zdecydowanie częściej, bo aż w 80%, dotyczą lewej żyły jądrowej. Wynika to z odmiennego ułożenia żył jądrowych bo obu stronach ciała.
Do powstania żylaków powrózka nasiennego może dojść z wielu powodów, m.in. z powodu braku lub niewydolności zastawek w żyle jądrowej. Rzadszą przyczyną jest ucisk żyły nerkowej lub jądrowej przez aortę i tętnicę krezkową – obserwujemy tutaj mechanizm tzw. „dziadka do orzechów”.
W efekcie zaburzonego krążenia krwi żylnej i jej niedotlenienia podnosi się temperatura w mosznie, co z kolei prowadzi do obniżenia parametrów nasienia. Jeśli mężczyzna zignoruje problem, może dojść do nieodwracalnych zmian i niepłodności. Dlatego w przypadku żylaków powrózka nasiennego tak ważna jest szybka diagnostyka i odpowiednie leczenie. Najczęściej polega ono na chirurgicznym przecięciu lub podwiązaniu żyły jądrowej.
Skręt jąder
O skręcie jądra mówimy wtedy, gdy dojdzie do nagłego, mechanicznego zaciśnięcia się powrózka nasiennego. W jego wyniku dopływ krwi do jąder jest bardzo utrudniony. Skręt jąder dotyczy przede wszystkim dojrzewających chłopców, między 13. a 21. rokiem życia. Nie oznacza to jednak, że nie może zdarzyć się starszemu mężczyźnie.
Do skręcenia jądra dochodzi pod wpływem wykonania nagłego ruchu, np. skoku. Wśród najczęstszych przyczyn wymienia się również zbyt słabe umocowanie jądra w worku mosznowym i jego nadmierną ruchomość, niezstąpienie jąder (wnętrostwo), infekcje wirusowe i bakteryjne.
Skręt jądra jest stanem bardzo poważnym, wymagającym natychmiastowej interwencji medycznej. Dlaczego? Ponieważ już kilkugodzinne niedokrwienie jąder może zakończyć się ich martwicą. Skręt jądra objawia się silnym bólem jądra, niekiedy promieniującym do pachwiny oraz obrzękiem moszny i zwiększoną wrażliwością na dotyk. Dodatkowo mogą pojawić się nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy. Diagnozuje się go przy pomocy ultrasonografii i leczy chirurgicznie. Bywa, że jądro ulegnie samoistnemu odkręceniu. Niemniej jednak każdy przypadek nagłego bólu jądra powinien być niezwłocznie skonsultowany z lekarzem.
Rak jądra
Nowotwory jąder dzieli się ze względu na rodzaj komórek, z których pochodzą. Najczęściej mamy do czynienia z nasieniakiem, czyli nowotworem pochodzącym z komórek tworzących plemniki. Do pozostałych nowotworów atakujących jądra możemy zaliczyć nowotwór zarodkowy, kosmówczak oraz potworniak. Pierwsze objawy nowotworu jądra często są niejednoznaczne i mogą wskazywać np. na stan zapalny. Jądro powiększa się i jest bolesne, na jego powierzchni pojawiają się również stwardnienia i nierówności. Bywa, że mężczyzna przychodzi do lekarza z bólami pleców i brzucha, kaszlem czy powiększonymi węzłami chłonnymi – tego typu objawy mogą już jednak świadczyć o przerzutach na inne narządy.
W wielu przypadkach konieczne jest chirurgiczna resekcja jądra oraz zastosowanie chemio- lub radioterapii. Leczenie onkologiczne wiąże się niestety z ryzykiem utraty płodności. Dlatego przed rozpoczęciem chemio- lub radioterapii mężczyzna powinien zostać poinformowany o możliwości przechowania nasienia w banku nasienia.
Jak uchronić się przed chorobami jąder?
O potrzebie samokontroli piersi przez kobiety wiedzą już praktycznie wszyscy. Panowie niestety bardzo często zapominają, że ich też obowiązuje comiesięczne samobadanie – nie piersi, a właśnie jąder. Badając regularnie swoje jądra, mężczyzna ma szansę odpowiednio wcześnie wykryć wszelkie nieprawidłowości – grudki, guzki, obrzęk czy ból jąder. Dobrze, aby co 2-3 lata mężczyzna wybrał się na takie badanie do lekarza.
Jądra są bardzo wrażliwe nie tylko na wszelkiego rodzaju urazy, ale również na działanie czynników zewnętrznych. Szkodzi im m.in. wysoka temperatura, która może w istotny sposób obniżyć jakość plemników w ejakulacie. Dlatego też mężczyzna, który chce zachować płodność nie powinien zbyt często korzystać z sauny. Powinien też unikać gorących kąpieli, noszenia zbyt ciasnej i krępującej ruchy bielizny, trzymania laptopa na kolanach i wkładania telefonu komórkowego do kieszeni spodni. Szansę na uniknięcie chorób jąder i tym samym niepłodności, zwiększa zdrowy tryb życia. Dlatego, równie ważna będzie odpowiednio zbilansowana dieta – dostarczająca odpowiedniej ilości kalorii, pozbawiona fast-foodów i żywności wysoko przetworzonej – oraz regularna aktywność fizyczna.
