Niedrożność jajowodów stanowi częstą przyczynę niepłodności wśród kobiet. Zatkany jajowód uniemożliwia bowiem połączenie się komórki jajowej plemnikiem, wskutek czego nie może dojść do zapłodnienia. Na szczęście istnieją badania pozwalające ocenić drożność tych struktur. W tym artykule przyjrzymy im się nieco bliżej.
Niedrożność jajowodów stanowi częstą przyczynę niepłodności wśród kobiet. Zatkany jajowód uniemożliwia bowiem połączenie się komórki jajowej plemnikiem, wskutek czego nie może dojść do zapłodnienia. Na szczęście istnieją badania pozwalające ocenić drożność tych struktur. W tym artykule przyjrzymy im się nieco bliżej.
Najpierw jednak krótka powtórka z biologii…
…by zrozumieć, dlaczego jajowody pełnią tak kluczową rolę w całym procesie zapłodnienia. Otóż jajowód to parzysta, podłużna struktura w kształcie trąbki o długości od 10 do 12 cm, położona wzdłuż więzadła szerokiego macicy. Jego głównym zadaniem jest transport komórki jajowej z jajnika do jamy macicy. To właśnie w jajowodzie komórka jajowa spotyka się z plemnikiem, gdzie dochodzi do ich połączenia.
Jajowód zasadniczo można podzielić na trzy części: część proksymalną przebiegającą przez mięśniówkę macicy, cieśń jajowodu oraz bańkę jajowodu, która posiada strzępki w dystalnej części oraz poszerza się na poziomie jajnika. Do niedrożności może dojść na dowolnym odcinku jajowodu, jednak najbardziej narażone są pierwsze 1- 2 cm znajdujące się w ścianie macicy.
Dlaczego dochodzi do niedrożności jajowodów?
Najczęściej stan ten jest efektem przebytego zapalenia. Ściana jajowodu pogrubia się oraz powstają zrosty, które zwężają jego światło. Niedrożność jajowodów mogą spowodować również endometrioza, ciąża pozamaciczna, poronienia, choroby przenoszone drogą płciową, niewłaściwe założenie wkładki domacicznej czy wreszcie operacja wycięcia wyrostka robaczkowego.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że aby kobieta mogła zajść w ciążę, drożny musi być choć jeden dwóch jajowodów. Jeśli oba z nich są zablokowane, zajście w ciążę jest niemożliwe. Badanie drożności jajowodów powinno być więc nieodłącznym elementem postępowania w przypadku każdej niepłodnej pary. Do oceny drożności jajowodów wykorzystuje się kilka badań.
Badanie drożności jajowodów za pomocą histerosalpingografii (HSG)
Histerosalpingografia polega na podaniu do macicy w czasie wizualizacji fluoroskopowej środka cieniującego (oleistego lub wodnego), silnie pochłaniającego promienie rentgenowskie. Zdjęcia RTG, wykonane kilkukrotnie w trakcie badania, mają pokazać przepływ kontrastu przez drogi rodne – czy jest on swobodny, czy może gdzieś występuje blokada. Zaletą tej metody jest szybkość wykonania i brak konieczności znieczulania pacjentki.
Badanie drożności jajowodów za pomocą sonohisterosalpingografii (SONO-HSG)
Sonohisterosalpingografia (SONO-HSG) różni się od tradycyjnego HSG tym, że przepływ kontrastu przez drogi rodne obrazowany jest nie za pomocą promieniowania rentgenowskiego, a za pomocą ultrasonografii. Badanie obywa się na fotelu ginekologicznym. Po rozszerzeniu ścian pochwy wziernikiem lekarz wprowadza się do jamy macicy jałowy cewnik zakończony balonikiem. Następnie, po jego wypełnieniu, wprowadza sondę USG. W kolejnym kroku przez długi kanał cewnika podaje roztwór soli fizjologicznej. W ten sposób jest w stanie ocenić kształt i wielkość macicy oraz zaobserwować, jak płyn przepływa przez jajowody. Badanie wykonuje się najczęściej między 8. a 12. dniem cyklu, czyli po ustaniu krwawienia, a przed wystąpieniem owulacji. Nie wykonuje się go natomiast u kobiet ze stanem zapalnym pochwy, macicy czy miednicy mniejszej.
Badanie drożności jajowodów przy pomocy laparoskopii
Laparoskopia ginekologiczna to metoda, która polega na oglądaniu narządów rodnych kobiety (macicy, jajników, jajowodów) za pomocą cienkiego endoskopu wyposażonego w system optyczny, a w przypadku laparoskopii operacyjnej, także w narzędzia mikrochirugiczne. Obecnie laparoskopia stanowi podstawową metodę diagnostyczno-terapeutyczną stosowaną w ginekologii.
Laparoskopia wymaga podania znieczulenia ogólnego oraz wykonania kilku niewielkich nacięć w powłokach brzusznych, poprzez które chirurg wprowadza wspomniany endoskop. Badając drożność jajowodów za pomocą laparoskopii, chirurg ma jednak możliwość jednoczesnego wycięcia ewentualnych zrostów oraz innych zmian w obrębie narządów rodnych, np. polipów, zmian endometrialnych, które zablokowały światło jajowodu, uniemożliwiając naturalne poczęcie dziecka. Laparoskopowe udrażnianie jajowodów jest jednak zabiegiem dużo mniej inwazyjnym niż tradycyjna laparotomia (otwarcie powłok brzusznych). Rzadko wiąże się z powikłaniami i nie wymaga długiego pobytu w szpitalu.
Podsumowując, badanie drożności jajowodów powinno być nieodłącznym elementem diagnostyki niepłodności, ponieważ niedrożne jajowody często okazują się bezpośrednią przyczyną problemów z zajściem w ciążę. Do najważniejszych badań oceniających drożność jajowodów zaliczamy histerosalpingografię (HSG), sonohisterosalpingografię (Sono-HSG) oraz laparoskopię ginekologiczną. Niedrożność jajowodów może być spowodowana wieloma czynnikami: przebytym poronieniem, ciążą pozamaciczną, endometriozą. Najczęściej jest to jednak stan o podłożu zapalnym.
