Pomimo łatwej dostępności do profilaktyki Polska wciąż należy do krajów o jednym z najwyższych wskaźników zachorowalności i umieralności na raka szyjki macicy. Każdego roku w Polsce z jego powodu życie traci ok. 1 800 kobiet. Dzieje się tak, bo aż 40% wszystkich nowo zdiagnozowanych przypadków tego nowotworu znajduje się w stadium zaawansowanym, kiedy nadzieje na wyleczenie są już nikłe. Kobiety miałyby jednak szanse na ratunek, gdyby regularnie wykonywały cytologię. Niestety ze statystyk wynika, że tylko 27% Polek robi badania cytologiczne. W tym artykule wyjaśnimy, czym jest cytologia i dlaczego nazywa się ją badaniem ratującym życie.

Na czym polega badanie cytologiczne?

Cytologia jest badaniem diagnostycznym pozwalającym wykryć stany nowotworowe i przednowotworowe w obrębie szyjki macicy. Materiał do badania cytologicznego – w postaci komórek pochodzących z tarczy szyjki macicy – pobierany jest za pomocą specjalnej, odpowiednio wyprofilowanej szczoteczki. Pacjentka siada na fotelu ginekologicznym. Następne lekarz ginekolog lub położna wprowadzają wziernik do pochwy i wspomnianą szczoteczką zbierają komórki z tarczy szyjki macicy. Pozyskany w ten sposób materiał jest rozmazywany na szkiełku, utrwalany specjalnym preparatem i przekazywany do analizy mikroskopowej. Tak w dużym uproszczeniu wygląda pobranie materiału do klasycznej cytologii.

Coraz częściej zastępuje się ją jednak tzw. cytologią płynną (LBC, ang. Liquid Based Cytology). Od klasycznej cytologii różni się tym, że materiał nie jest rozmazywany na szkiełku podstawowym, a na specjalnym, płynnym podłożu. Minimalizuje to ryzyko uszkodzenia komórek oraz pozwala wyeliminować z pobranego materiału wszelkie niepożądane elementy, które mogłyby utrudnić ocenę mikroskopową, np. śluz, czerwone i białe krwinki czy bakterie.

Dlaczego cytologia płynna jest lepsza od tradycyjnej?

Przede wszystkim dlatego, że pozwala uzyskać większą liczbę dobrych jakościowo komórek do analizy, a tym samym lepszą jakość preparatu. Zwiększa to skuteczność i wiarygodność badania, a laboratorium uzyskuje znacznie mniejszą liczbę wyników nieczytelnych czy fałszywie ujemnych. Wykrywalność zmian śródbłonkowych w obrębie szyjki macicy przy użyciu cytologii płynnej jest ponad dwukrotnie wyższa w porównaniu z cytologią klasyczną. Ponadto z jednego wymazu można wykonać także badania dodatkowe, np. badanie w kierunku wirusa HPV czy CINtec PLUS Cytology.

Do niedawna w diagnostyce raka szyjki macicy posługiwaliśmy się badaniem, w którym pobrany od pacjentki materiał rozmazywany był na szkiełku podstawowym. Wiązało się to niestety z uzyskiwaniem dużej liczby fałszywie ujemnych wyników. Kobieta mogła więc mieć prawidłową cytologię, podczas gdy tak naprawdę rozwijał się u niej proces nowotworowy. Obecnie mamy do dyspozycji cytologię płynną, która jako metoda dużo bardziej swoista i czuła, wykrywa znacznie więcej przypadków raka szyjki macicy w porównaniu z rozmazywaną na szkiełku cytologią tradycyjną.

Z tego też powodu cytologia płynna jest rekomendowana przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (dawniej Polskie Towarzystwo Ginekologiczne) jako metoda diagnostyczna w przesiewowych badaniach w kierunku raka szyjki macicy, wraz z testem DNA HPV.

Jak przygotować się do cytologii płynnej?

Zarówno do cytologii płynnej, jak i klasycznej nie trzeba przygotowywać się w szczególny sposób. Każda kobieta chcąca poddać się temu badaniu powinna jednak pamiętać o kilku prostych zasadach:

• Cytologię najlepiej wykonywać w pierwszej fazie cyklu menstruacyjnego, nie wcześniej jednak niż 2 dni po zakończeniu krwawienia miesiączkowego.
• Przynajmniej 2 dni przed planowanym badaniem należy powstrzymać się od współżycia i nie stosować tamponów.
• Przynajmniej na 3-4 dni przed cytologią nie należy aplikować żadnych leków i kremów dopochwowych i stosować irygacji pochwy.

Podsumowując, każdego roku w Polsce na raka szyjki macicy umiera ok. 1 800 kobiet. Znacznej części tych zgonów można jednak zapobiec za sprawą prostego, szybkiego i bezbolesnego badania – cytologii. Badanie to dzięki mikroskopowej ocenie komórek wyścielających tarczę szyjki macicy, pozwala wykryć nowotwór w jego wczesnym stadium, gdy jest on jeszcze wyleczalny. Istnieją zasadniczo dwa rodzaje cytologii: klasyczna, w której pobrany materiał rozmazywany jest na szkiełku podstawowym, oraz płynna, w której materiał trafia na specjalne, płynne podłoże. Cytologia płynna przeważa nad cytologią klasyczną przede wszystkim pod względem swojej wiarygodności i skuteczności. Uzyskane komórki mają znacznie wyższą jakość, co ogranicza ryzyko uzyskania wyniku fałszywie ujemnego. Cytologia na podłożu płynnym potrafi wykryć też dwukrotnie więcej zmian w śródbłonku w porównaniu z cytologią klasyczną.