Rak piersi jest jednym z największych zagrożeń dla życia kobiet. W Gyncentrum zdrowie kobiety szczególnie leży nam na sercu, stąd ponownie poruszamy temat raka piersi. Tym razem skupimy się na objawach, klasyfikacji choroby oraz sposobach jej diagnozowania.
Rak piersi jest jednym z największych zagrożeń dla życia kobiet. Październik to „różowy miesiąc”, podczas którego cały świat zwraca uwagę społeczeństwa na skalę choroby oraz promuje profilaktykę. W Gyncentrum zdrowie kobiety szczególnie leży nam na sercu, stąd ponownie poruszamy temat raka piersi. Tym razem skupimy się na objawach, klasyfikacji choroby oraz sposobach jej diagnozowania.
Objawy raka piersi – co powinno Cię zaniepokoić?
Początkowo choroba przebiega bezobjawowo. Jedynie czujność, regularne badania i samokontrola piersi mogą wskazać na nieprawidłowości. Jakie? Co powinno Cię zaniepokoić? Pierwszym objawem raka piersi jest guz różniący się od otaczających go tkanek lub nieostro odgraniczone zgrubienie nieobecne w drugiej piersi. Rak piersi może powodować zmianę kształtu lub powiększenie się sutka. Zaawansowanym zmianom nowotworowym mogą towarzyszyć zmiany w wyglądzie piersi. U części pacjentek chorych na raka piersi stwierdza się powiększenie pachowych węzłów chłonnych po tej samej stronie co guz. Postępująca choroba daje dodatkowe objawy, które nie od razu kojarzone są z nowotworem piersi. Objawem większego zaawansowania raka jest obecność przerzutów w węzłach chłonnych w okolicach obojczyków. Intensywnemu zajęciu regionalnych węzłów chłonnych może towarzyszyć obrzęk chłonny ręki. W najbardziej zaawansowanym stadium raka piersi, tzw. stadium uogólnionym (rozsianym) mogą występować objawy związane z rozprzestrzenianiem się komórek nowotworowych z pierwotnego guza w piersi na inne, odległe narządy, w których tworzą się przerzuty. Objawy przerzutów zależą od ich lokalizacji i mogą to być np. bóle kostne (przerzuty do kości), silne bóle i zawroty głowy (przerzuty do mózgu) czy brak apetytu lub ból brzucha (przerzuty do wątroby).
Klasyfikacja – rak rakowi nierówny…
Histopatologiczna klasyfikacja raka piersi wprowadzona przez Światową Organizację Zdrowia dzieli zasadniczo nowotwory piersi na raki przedinwazyjne (nienaciekające, in situ) oraz inwazyjne (naciekające) w zależności od ograniczenia zmiany nowotworowej w obrębie komórek nabłonkowych lub jej dalszego rozprzestrzenienia się (naciekania).
Rak piersi wykryty w stadium przedinwazyjnym jest chorobą praktycznie całkowicie wyleczalną. Rokowania w przypadku raków naciekających zależą od ich typu (typu histologicznego i biologicznego, stopnia złośliwości) oraz stopnia zaawansowania.
Postęp wiedzy na temat raka piersi oraz rozwój biologii molekularnej umożliwił wyodrębnienie jego podtypów molekularnych, różnicowanych na podstawie odpowiedniej kombinacji cech immunohistochemicznych i/lub genetycznych.
Rokowania – kiedy rak piersi jak całkowicie wyleczalny?
Określenie podtypu biologicznego raka piersi pozwala wnioskować o możliwym przebiegu choroby (rokowaniu), a także przepisywać choremu skuteczną, dedykowaną dla poszczególnych podtypów molekularnych terapię.
Podtyp luminalny A, uważany jest za raka piersi o dobrym rokowaniu i powolnym przebiegu. W leczeniu tego podtypu podstawową metodą jest hormonoterapia oraz – jedynie w nielicznych przypadkach masywnego zajęcia węzłów chłonnych lub występowania innych czynników ryzyka – chemioterapia.
Podtyp luminalny B, bardziej agresywny od opisanego poprzednika. W przebiegu stosuje się hormonoterapię lub – w zależności od stopnia nasilenia ekspresji receptorów hormonalnych, stanu czynników ryzyka i preferencji chorych – chemioterapię. W przypadku podtypu luminalnego B z tak zwaną amplifikacją (zwiększeniem liczby kopii genu) lub nadekspresją (zwiększeniem ilości białka) receptora HER2, wpływającego na rozwój raka piersi, do chemio- i hormonoterapii dołącza się z terapię celowaną anty-HER2, polegającą na zablokowaniu receptora HER2 i dzięki temu hamowaniu rozwoju choroby.
Rak HER2-dodatni, tzn. rak z amplifikacją genu/nadekspresją receptora HER2, cechuje się wysoką agresywnością, silną zdolnością do proliferacji i dawania przerzutów, a co za tym idzie, dużo gorszym rokowaniem. Terapia ukierunkowana molekularnie anty-HER2 np. z użyciem trastuzumabu (przeciwciała monoklonalnego anty-HER2), które blokuje aktywność tego receptora, w skojarzeniu z chemioterapią, znacząco poprawia wyniki leczenia chorych na HER2-dodatniego raka piersi.
Rak potrójnie ujemny, jeden z najgorzej rokujących typów nowotworu piersi. Brak receptorów hormonalnych oraz brak amplifikacji/nadekspresji receptora HER2 powoduje, że w jego leczeniu nie jest możliwe zastosowanie terapii dedykowanej zablokowaniu aktywności tych receptorów. W takim przypadku mimo stosowania chemioterapii często szybko następuje nawrót choroby.
Stopnie zaawansowania choroby
Te, w dużej mierze, są zależne od podtypu biologicznego. Klasyfikacja kliniczna Towarzystwa Nauk Medycznych umożliwia wyodrębnienie 5 stopni zaawansowania (0-IV), zależnych od wielkości guza, przerzutów do węzłów chłonnych pachowych i obecności przerzutów odległych:
Stopień „0” rozpoznawany jest w przypadku bardzo wczesnej postaci nowotworu piersi, do której kwalifikowane są raki nienaciekające (przedinwazyjne). W tym stadium choroba jest praktycznie całkowicie wyleczalna, a prowadzone postępowanie terapeutyczne ma na celu uzyskanie miejscowego wyleczenia oraz zapobiegnięcie wystąpienia raka inwazyjnego.
Rak piersi w stopniu I oraz II oznacza inwazyjne stadium choroby, w której lokalizacja komórek nowotworowych jest nadal ograniczona do gruczołu piersiowego lub zaczęły się one rozprzestrzeniać do najbliższych pachowych węzłów chłonnych.
Rak piersi w stopniu III nazywany jest miejscowo zaawansowanymi oznacza przerzuty nowotworu do regionalnych węzłów chłonnych i/lub do okolicznych tkanek, bez obecności przerzutów do odległych narządów i węzłów chłonnych.
Uogólniony (rozsiany) rak piersi jest najbardziej zaawansowaną postacią tego nowotworu (wg klasyfikacji TNM jest to nowotwór w stopniu IV) i oznacza obecność przerzutów odległych, np. w kościach, płucach, wątrobie lub w mózgu. Zaawansowany rak piersi to także stadium nawrotu choroby, za które uznajemy zarówno miejscową wznowę, jak i przerzuty w odległych narządach. Nawrót raka piersi następuje u około 20% chorych po wcześniejszym leczeniu radykalnym.
Stopień zaawansowania choroby w bardzo istotny sposób determinuje rokowanie i szanse przeżycia, przy czym techniki diagnostyczne i dostosowane indywidualnie leczenie powodują, że rak piersi wykryty i leczony we wczesnych stadiach zaawansowania może być całkowicie wyleczalny, dając chorym szanse na normalne życie.
Metody diagnozowania raka piersi
Diagnostyka powinna być szybką odpowiedzią na objawy! Ale nie tylko. Diagnostyka to niezbędny element profilaktyki, której przyjrzymy się bliżej w następnym artykule. Odpowiednia diagnostyka onkologiczna powinna pozwolić na ocenę zasięgu nowotworu. Chodzi o określenie stopnia zaawansowania klinicznego, ocenę stanu sprawności chorego, określenie czynników prognostycznych i predykcyjnych (takich, które będą miały wpływ na decyzję o wyborze adekwatnego rodzaju terapii onkologicznej) oraz na potwierdzenie lub wykluczenie istnienia drugiego nowotworu.
Na wstępną diagnostykę raka piersi składają się:
Pełne badanie podmiotowe i przedmiotowe
W diagnostyce raka piersi wciąż duże znaczenie ma badanie fizykalne (przedmiotowe), pozwala ono bowiem na wykrycie około 37% guzów złośliwych . Prowadzony podczas badania wywiad lekarski w połączeniu z badaniem przedmiotowym umożliwiają ustalenie prawdopodobieństwa wystąpienia u pacjentki choroby nowotworowej oraz postawienie wstępnej diagnozy i, co najważniejsze, wybór odpowiednich badań w celu jej potwierdzenia. Ukierunkowanie dalszych działań często skraca czas do dokładnego rozpoznania i przyspiesza proces wdrożenia leczenia.
Diagnostyka obrazowa
W diagnostyce raka piersi wykorzystuje się szerokie spektrum badań obrazowych. Pozwalają one na wykrywanie zmian, określanie ich położenia i rozmiarów, ocenę kształtu, wreszcie umożliwiają wykrycie przerzutów w odległych tkankach organizmu.
Najpopularniejszym i najistotniejszym badaniem obrazowym jest mammografia (MMG), którą stosuje się samodzielnie lub z uzupełniającym badaniem ultrasonograficznym (USG). Stanowi ona, wedle zaleceń Amerykańskiego Towarzystwa Radiologów, podstawowe narzędzie do badań przesiewowych w kierunku raka piersi u kobiet po 40. roku życia. Czułość MMG w wykrywaniu zmian nowotworowych wynosi około 85% (zakres 50–90%), przy czym jest mniejsza w przypadku piersi o dużej gęstości, typowych dla kobiet w młodszym wieku. Część guzów piersi, nawet wyczuwalnych w badaniu palpacyjnym, jest niewidoczna w obrazie MMG.
U młodszych kobiet czułym i dosyć swoistym badaniem jest ultrasonografia (USG), która ze względu na swoje bezpieczeństwo jest zalecana także u kobiet w ciąży.
Obecnie najczulszym badaniem obrazowym w diagnostyce raka piersi w każdej grupie wiekowej jest rezonans magnetyczny (MR). Rezonans magnetyczny jako badanie przesiewowe zalecany jest u kobiet z wysokim ryzykiem zachorowania na raka piersi. Do tej grupy należą kobiety z mutacją genów BRCA1, BRCA2 lub obciążone 50-procentowym ryzykiem tych mutacji (mutacja u matki lub siostry) lub ponad 20% ryzykiem zachorowania na raka piersi związanym z wywiadem rodzinnym. Rezonans magnetyczny jest również wskazany u kobiet, które poniżej 30. roku życia poddane były radioterapii obszaru klatki piersiowej.
Badanie patomorfologiczne
Każda nieprawidłowa masa podejrzana w kierunku rozrostu złośliwego stwierdzana w badaniu palpacyjnym czy obrazowym powinna zostać zweryfikowana w badaniu patomorfologicznym. Badanie mikroskopowe (patomorfologiczne) jest najistotniejszym elementem w diagnostyce nowotworów piersi, ponieważ jako jedyne pozwala na ostateczne postawienie rozpoznania. Mikroskopowe rozpoznanie raka jest bezwzględnym warunkiem rozpoczęcia leczenia. W celu pobrania materiału do badania stosuje się biopsję gruboigłową lub mammotomiczną. W przypadku braku innych możliwości – aspiracyjną biopsję cienkoigłową. W stadiach zaawansowanych także otwartą biopsję chirurgiczną. Patomorfolog podczas badania mikroskopowego pobranego materiału określa charakter zmian. Rodzaj komórek – typ histologiczny, ich grading – stopień złośliwości, a w przypadku materiału operacyjnego także wielkość guza, zajęcie węzłów chłonnych – zaawansowanie nowotworu, czy też (za pomocą dodatkowych badań) bardziej specyficzne cechy. Należą do nich obecność lub brak określonych receptorów i białek na błonach komórek nowotworowych.
Czas! To on odgrywa kluczową rolę w diagnostyce raka piersi. Im wcześniej choroba zostanie rozpoznana, tym szybciej uda się wdrożyć odpowiednią terapię, a szanse pacjentki na pełne wyleczenie będą większe.
Po przeczytaniu tego artykułu poczułaś, że chcesz wykonać badania w celu wykluczenia choroby? A może zdałaś sobie sprawę, że opisane objawy są powiązane z Twoimi aktualnym odczuciami? Porozmawiaj ze swoim ginekologiem! Zleci on odpowiednie badania i doradzi, jak działać w kierunku profilaktyki, diagnozowania i leczenia raka piersi.
W kolejnym artykule poruszymy temat płodności w nowotworze piersi oraz kwestie związane z profilaktyką.
