Masz między 20. a 30. lat? A może jesteś w ciąży? W takim razie obowiązkowo powinnaś wykonać USG piersi. Pamiętaj, że tylko regularne badania pozwalają wykryć zmiany, które w przyszłości mogą przekształcić się w zagrażający życiu nowotwór!
Masz między 20. a 30. lat? A może jesteś w ciąży? Świetnie! W takim razie obowiązkowo powinnaś wykonać sonomammografię, czyli USG piersi. Pamiętaj, że tylko regularne badania pozwalają wykryć zmiany, które w przyszłości mogą przekształcić się w zagrażający życiu nowotwór!
Dlaczego tak ważna profilaktyka?
Nowotwór piersi jest jednym z najczęściej występujących nowotworów kobiecych. Każdego roku diagnozuje się go u ponad 18 tysięcy kobiet. Niestety aż 6 tysięcy z nich umiera, ponieważ diagnoza zostaje postawiona zbyt późno. Dlatego tak ważne jest, aby każda kobieta, która tylko wyczuje jakąś niepokojącą zmianę w swojej piersi, udała się na niezbędne badania – z USG piersi na czele.
Na czym polega USG piersi?
Badanie ultrasonograficzne polega na obrazowaniu wnętrza piersi za pomocą fal akustycznych o częstotliwości od 1 do 10 MHz. Oczywiście ludzkie ucho nie jest w stanie ich usłyszeć. Fala ultradźwiękowa wysłana z aparatu USG przenika do badanych tkanek, a następnie odbija się od nich i wraca do odbiornika. Następnie fala akustyczna jest przekształcana w impulsy elektryczne, co daje obraz widoczny na ekranie monitora. Każda z tkanek ma inną echogeniczność, tzn. zdolność odbijania ultradźwięków. To właśnie dzięki tej cesze jesteśmy w stanie odróżnić tkankę prawidłową od zmian patologicznych, np. zmiany litej, gruczolakowłókniaka czy brodawczaka. Tak w dużym uproszczeniu można opisać zasadę działania ultrasonografu.
Jak przebiega USG piersi?
Na wstępie zaznaczmy może, że sonomammografia jest całkowicie bezpieczna i bezbolesna. Na tyle bezpieczna, że mogą ją wykonywać nawet kobiety w ciąży i karmiące piersią! Fale akustyczne emitowane przez aparat do USG w żaden sposób nie uszkadzają tkanek, dlatego też badanie może być wielokrotnie powtarzane. A jak wygląda?
Najpierw pacjentka rozbiera się od pasa w górę i kładzie na plecach na specjalnej leżance z rękami założonymi pod głową. Następnie lekarz przykłada do piersi posmarowaną żelem głowicę aparatu i przesuwa nią delikatnie po badanym obszarze. Podczas USG zawsze sprawdzane są obie piersi wraz z węzłami chłonnymi znajdującymi się w dołach pachowych. Wszystkie znalezione w trakcie USG zmiany, a więc np. torbiele lub guzki, zostają dokładnie zmierzone i opisane. Dużą zaleta USG piersi jest brak konieczności oczekiwania na wynik. Jest on bowiem sporządzany na bieżąco w trakcie badania.
Co wykrywa USG piersi?
Za pomocą ultrasonografii jesteśmy w stanie wyryć zarówno zmiany łagodne, jak i nowotwory złośliwe i to już na wczesnym etapie ich rozwoju! Sonomammografia doskonale nadaje się do monitorowania zmian torbielowatych, mastopatii, dysplazji sutka, brodawczaków oraz tzw. gruczolakowłókniaków. Te ostatnie szczególnie często występują właśnie u młodych kobiet. Gruczolakowłókniak to łagodny nowotwór piersi w postaci guzka. Może mieć różne rozmiary, bo od kilku, kilkunastu milimetrów do nawet kilku centymetrów. Ponadto występuje pojedynczo lub w grupach. Często ma nieregularny kształt, jest twardy lub elastyczny i da się przesuwać pod palcami.
Gruczolakowłókniak najczęściej nie powoduje dyskomfortu. Chyba, że jest wyjątkowo duży. Wówczas może powodować dolegliwości bólowe i trzeba go usunąć. Choć gruczolakowłókniaki rzadko złośliwieją, należy je obserwować. Najlepszym do tego narzędziem jest właśnie USG. Kobieta, u której stwierdzono gruczolakowłókniaka powinna zgłaszać się na badanie ultrasonograficzne nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy.
Czy do USG piersi trzeba się przygotować?
Nie, jest to badanie, które nie wymaga żadnych szczególnych przygotowań. Teoretycznie można je wykonać w dowolnej fazie cyklu menstruacyjnego, jednak zaleca się, aby robić je bezpośrednio po okresie, kiedy piersi są jeszcze miękkie i nieobolałe. Ponadto w drugiej połowie cyklu dochodzi do zmian w gospodarce hormonalnej, które mogą utrudnić przeprowadzenie badania.
Oczywiście przed rozpoczęciem samego USG radiolog przeprowadzi krótki wywiad medyczny. W jego trakcie pojawią się m.in. pytania o wiek, datę ostatniej miesiączki, przyjmowane leki (w tym hormony), choroby piersi występujące w rodzinie, przebyte porody i karmienie piersią oraz przebyte w przeszłości operacje. Na USG piersi dobrze jest zabrać ze sobą wyniki poprzednich badań (np. USG lub mammografii), oczywiście jeśli takie badania były już wcześniej robione. Pozwoli to ustalić, czy np. obecne w piersi łagodne guzki powiększyły się albo zmieniły swój charakter.
Jak często wykonywać USG piersi?
Pierwsze USG piesi kobieta powinna wykonać między 20. a 30. rokiem życia, a później powtarzać je mniej więcej co 2 lata. Po przekroczeniu 30-tki USG piersi należy wykonywać już średnio co 12 miesięcy. Chyba, że w poprzednich badaniach lekarz wykrył jakieś patologiczne zmiany albo pacjentka ma obciążony wywiad rodzinny. Wówczas trzeba je robić z większą częstotliwością, nawet raz na 6 miesięcy.
Kiedy warto udać się na USG piersi?
Wskazaniem do sonomammografii będzie na pewno:
- Ból piersi
- Obecność guzków i zgrubień wyczuwalnych podczas samobadania piersi
- Wyciek z brodawki sutkowej
- Wciągnięte, zaczerwienione, owrzodzone brodawki sutkowe
- Zmiana wielkości/ kształtu piersi
- Przebarwienie skóry piersi
- Powiększone węzły chłonne pod pachami
- Obciążony wywiad rodzinny i występowanie raka piesi wśród krewnych
- Potwierdzona mutacja genów BRCA-1 i BRCA-2
- Przebyta lub planowana operacja powiększenia/ korekcja kształtu piersi
- Przebyty uraz piersi
- Podejrzenie ropnia piersi
- Podejrzenie torbieli mlecznej (u kobiet karmiących)
- Obecność przeciwwskazań do mammografii (np. zbyt małe piersi, ciąża)
- Kwalifikacja do in vitro
- Stosowanie HTZ
- Niepokojące zmiany w obrazie mammograficznym
USG piersi a budowa piersi
Jeśli czytasz ten artykuł, to zapewne zastanawiasz się, czy zamiast USG nie lepiej byłoby, gdybyś po prostu wykonała mammografię. Czy przypadkiem nie jest ona lepsza? Odpowiedź brzmi: Nie. Piersi młodych kobiet są bowiem w większości zbudowane z tkanki gruczołowej, która w mammografii rentgenowskiej nie jest dobrze widoczna. Dlatego też piersiom młodych kobiet o utkaniu gruczołowym dedykowane jest badanie ultrasonograficzne. Dopiero w późniejszych latach życia gruczoł ustępuje miejsca tkance tłuszczowej i wówczas lepszym rozwiązaniem rzeczywiście będzie już mammografia. Ale i tak nie oznacza to, że USG piersi jest badaniem przeznaczonym wyłącznie dla 20. – 30. latek.
WAŻNE: U kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą (HTZ) nawet w późniejszym wieku tkanka gruczołowa nadal może przeważać nad tkanką tłuszczową, dlatego w ich przypadku USG piersi często pozostaje podstawą diagnostyki.
USG piersi tylko dla młodych kobiet? Niekoniecznie!
Mammografia i USG piersi to dwa odmienne badania, które powinny wzajemnie się uzupełniać, nie zaś stanowić dla siebie konkurencji. We wczesnych stadiach rozwoju nowotwór piersi ma często postać mikrozwapnień, a te będą widoczne tylko w mammografii. Z drugiej strony badanie ultrasonograficzne pozwala oglądać piersi pod wieloma kątami. Mammografia nie daje już takiej możliwości. Ponadto za pomocą USG jesteśmy w stanie odróżnić zmianę łagodną od złośliwej, litą od niegroźnej dla zdrowia torbieli. Badanie mammograficzne już na to nie pozwala. I właśnie dlatego starsze kobiety po mammografii i tak najczęściej kierowane są na USG piersi. Dopiero oba badania w połączeniu ze sobą dają bowiem pełny obraz sytuacji. Jednym słowem USG piersi jest skierowane do kobiet w każdym wieku!
A może rezonans magnetyczny piersi?
MRI piersi, określane też jako mammografia rezonansu magnetycznego to jedno z najdokładniejszych badań w diagnostyce nowotworów piersi. Działa na zupełnie innej zasadzie niż USG czy mammografia. Zamiast fali ultradźwiękowej i promieniowania rentgenowskiego wykorzystuje się w nim bowiem silne pole elektromagnetyczne. Energia jaka wówczas powstaje jest przekształcana w obraz widoczny na monitorze. Badanie to pozwala dokładnie zlokalizować zmianę oraz określić jej strukturę czy stopień unaczynienia. Trzeba jednak pamiętać, że nie każda kobieta będzie mogła takie badanie wykonać. Chodzi przede wszystkim o pacjentki, które mają w ciele jakiekolwiek metalowe przedmioty. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do rezonansu magnetycznego będzie np. rozrusznik serca, neurostymulator, wszczepiony aparat słuchowy, pompa insulinowa, obecność ciała obcego w oku czy metalowego klipsa w czaszce. Również u kobiet w ciąży rezonans magnetyczny musi być wykonywany z dużą ostrożnością i tylko wtedy, gdy jest to absolutnie konieczne. Przy USG tego typu przeciwskazań nie ma. Generalnie jest ono w pełni bezpieczne jako jedyne spośród wszystkich dostępnych metod diagnozowania. Na rezonans magnetyczny kieruje się przede wszystkim kobiety ze stwierdzonym wysokim ryzykiem zachorowania na raka piersi, czyli m.in. nosicielki mutacji w genach BRCA1/BRCA2 i kobiety, których np. siostra lub matka jest nosicielką którejś z ww. mutacji.
USG piersi – doskonałe dla kobiet w ciąży!
U kobiet w ciąży raka piersi diagnozuje się nawet 7 miesięcy później niż u kobiet, które w ciąży nie są. W chwili rozpoznania nowotwór znajduje się więc w bardziej zaawansowanym stadium, co automatycznie zmniejsza szanse na wyleczenie. Istnieje przekonanie, że u kobiet w ciąży i karmiących piersią nie ma potrzeby wykonywania USG piersi. Wyczuwalne w nich guzki traktowane są przez niektórych lekarzy jako objaw fizjologiczny, wynikający ze zmian hormonalnych towarzyszących ciąży. Prawda jest jednak taka, że ani ciąża, ani karmienie piersią nie zabezpieczają kobiety przed nowotworem. U każdej przyszłej mamy, tak samo jak u kobiety niebędącej w ciąży USG piersi powinno być wykonywane rutynowo.
Zespół ekspertów z Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, Polskiego Towarzystwa Onkologicznego i Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników zaleca, aby USG piersi było wykonywane w I lub II trymestrze ciąży u wszystkich ciężarnych w wieku powyżej 35 lat. U młodszych kobiet (poniżej 35. roku życia), bez klinicznych objawów choroby piersi i bez obciążonego wywiadu rodzinnego/genetycznego w kierunku raka piersi należy rozważyć wykonanie USG piersi tak samo w I lub II trymestrze ciąży. W przypadku stwierdzenia niepokojących zmian klinicznych w obrębie piersi (guza, zaczerwienienia lub obrzęku skóry piersi, powiększonych węzłów chłonnych pachowych) konieczne jest natomiast wykonanie wszystkich niezbędnych badań diagnostycznych, które mają wykluczyć raka piersi, a więc: USG piersi, mammografii (z osłoną macicy), biopsji gruboigłowej podejrzanej zmiany piersi oraz biopsji cienkoigłowej podejrzanych węzłów chłonnych pachowych – zgodnie ze standardami obowiązującymi w przypadku kobiet niebędących w ciąży.
USG piersi przydatne także w trakcie biopsji!
Biopsja jest zabiegiem polegającym na pobraniu podejrzanych komórek lub tkanek. Są one nakłuwane igłą o różnej grubości i zasysane (aspirowane) do strzykawki. Pozyskany w ten sposób materiał trafia na szkiełko, a następnie do laboratorium, gdzie jest badany przez patologa.
W zależności od rozmiaru nieprawidłowej tkanki oraz jej umiejscowienia, chirurg może wybrać biopsję cienko- lub gruboigłową. Obie najlepiej przeprowadza się pod kontrolą USG, ponieważ dzięki temu zabieg jest precyzyjny i pozwala na wybór najlepszej próbki do badania.
Jak interpretować wynik USG – klasyfikacja BIRADS
Od 2010 roku w Polsce do interpretacji wyników sonomammografii wykorzystuje się opracowaną przez Polskie Towarzystwo Ultrasonograficzne klasyfikację BIRADS. Standardy opierające się na tej klasyfikacji pozwoliły ujednolicić opisy badań ultrasonograficznych piersi oraz terminologię nieprawidłowych zmian w piersiach. W klasyfikacji BIRADS bierze się pod uwagę elementy morfologiczne budowy piersi oraz występujących w nich nieprawidłowych zmian ogniskowych. Dzięki klasyfikacji możemy odróżnić zmiany łagodne od potencjalnie złośliwych. Zawiera ona także informacje nt. ryzyka złośliwości zmian ogniskowych oraz propozycje postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w przypadku zmian o różnym charakterze. Zgodnie z klasyfikacją BIRADS stan piersi można przypisać do jednej z 7 kategorii:
- Kategoria BIRADS-usg 0 – oznacza, że danych jest za mało. Aby móc postawić diagnozę, potrzebne są dalsze badania obrazowe, np. mammografia, USG lub biopsja.
- Kategoria BIRADS-usg 1 – oznacza wynik prawidłowy. W badaniu nie zaobserwowano żadnych niepokojących zmian.
- Kategoria BIRADS-usg 2 – oznacza, że badanie ujawniło łagodne zmiany w piersiach, np. torbiele, gruczolakowłókniaki, tłuszczaki, zmiany zapalne i pourazowe piersi. Zmiany zakwalifikowane do kategorii 2 nie wymagają przeprowadzania dodatkowych badań obrazowych, a jedynie regularne kontrole.
- Kategoria BIRADS-usg 3 – oznacza, że badanie ujawniło zmiany prawdopodobnie łagodne o ryzyku złośliwości niższym niż 2%. W zależności od wieku pacjentki oraz jej indywidualnych preferencji, a także obciążeń rodzinnych lekarz może zalecić kontrolne badanie USG za 6 miesięcy lub biopsję.
- Kategoria BIRADS-usg 4 – oznacza, że badanie ujawniło zmiany podejrzane, które co prawda nie mają klasycznych cech nowotworu złośliwego, ale których ryzyko złoślwośc wynosi od 2 do 90%. W takim przypadku konieczne jest przeprowadzenie biopsji cienko- lub gruboigłowej. W zależności od wyniku proponowane jest dalsze postępowanie, np. chirurgiczne.
- Kategoria BIRADS-usg 5 – oznacza, że badanie ujawniło zmiany, których ryzyko złośliwości wynosi > 90%. W takim przypadku dokonuje się oceny histopatologicznej (biopsja gruboigłowa, mammotomiczna lub otwarta chirurgiczna) oraz onkologicznej i planuje najodpowiedniejszą metodę leczenia.
- Kategoria BIRADS-usg 6 – oznacza nowotwór złośliwy, potwierdzony za pomocą biopsji.
