Na pewno nieraz słyszałaś lub czytałaś o ciąży pozamacicznej, inaczej ektopowej. To stan, w którym zapłodniona komórka jajowa rozwija się poza macicą. Ciąża ektopowa dotyczy około 1,5%-2% kobiet zachodzących w ciążę. Jak wygląda jej rozpoznanie i leczenie? Czy można się przed nią uchronić? Przeczytaj!
Spis treści:
Ciąża pozamaciczna – co to jest?
Diagnostyka ciąży ektopowej – na co zwrócić uwagę?
Czynniki ryzyka ciąży pozamacicznej
Ciąża pozamaciczna bez typowych objawów – kiedy jest możliwa
Objawy ciąży pozamacicznej – kiedy powinnaś się zaniepokoić?
Ciąża pozamaciczna – jakie są metody leczenia?
Poważne konsekwencje niewykrytej ciąży pozamacicznej
Jak zapobiegać ciąży pozamacicznej
Ciąża ektopowa – profilaktyka i wczesne rozpoznanie
Podsumowanie – wszystko, co powinnaś wiedzieć o ciąży pozamacicznej
Ciąża pozamaciczna – co to jest?
Ciążą ektopową nazywamy ciążę, która rozwija się poza macicą – w miejscach, w których nie ma szans na prawidłowy rozwój. Termin ciąża ektopowa pochodzi prawdopodobnie z języka greckiego i słowa ectopos, które możemy przetłumaczyć jako: „lokalizacja poza właściwym miejscem przeznaczenia”. Zdecydowana większość tego typu ciąż zlokalizowana jest w jajowodzie, w części bańkowej (80%). Jej umiejscowienie poza jajowodem – np. w jamie brzusznej, jajniku czy szyjce macicy jest niezwykle rzadkie. Szczególnym rodzajem ciąży ektopowej jest ciąża heterotropowa, czyli ciąża pozamaciczna ze współistniejącą jednocześnie prawidłową ciążą wewnątrzmaciczną. W ostatnich latach, dzięki nowoczesnej diagnostyce prenatalnej, liczba zgonów spowodowanych ciążą pozamaciczną zdecydowanie spadła, jednak nadal jest to istniejący problem, który wymaga uwagi i odpowiedniego postępowania.
Diagnostyka ciąży ektopowej – na co zwrócić uwagę?
Diagnostyka ciąży pozamacicznej na podstawie samych objawów nie jest możliwa, ponieważ objawy te, w zależności od lokalizacji takiej ciąży, mogą być bardzo różnorodne lub nie występować wcale. Za złoty standard w diagnostyce ciąży ektopowej uznaje się obecnie przezpochwowe USG. Jest to badanie bardzo dokładne, pozwalające rozpoznać większość przypadków ciąż pozamacicznych. Kolejnym istotnym testem diagnostycznym jest badanie beta hCG z krwi. Stężenie wolnej podjednostki beta hCG do 10. tygodnia ciąży ulega podwojeniu w ciągu 48. godzin. Po osiągnięciu wartości 1200–1800 IU/ml pęcherzyk ciążowy powinien być już dobrze widoczny. W ciąży pozamacicznej jest jednak inaczej. W 70% przypadków stężenie hormonu utrzymuje się na tym samym poziomie. Jedynie w co 5. ciąży obserwuje prawidłowe wzrosty – i to tylko do pewnego momentu. Lekarz badający pacjentkę doskonale wie, jakiego obrazu USG powinien się spodziewać przy danym stężeniu beta gonadotropiny kosmówkowej. Brak pęcherzyka ciążowego po osiągnięciu wspomnianych wartości pozwala mu najczęściej rozpoznać ciążę pozamaciczną.
Czynniki ryzyka ciąży pozamacicznej
Czynników zwiększających ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej jest wiele. Wzrasta ono na pewno u kobiet po przebytych zabiegach chirurgicznych w obszarze miednicy mniejszej, w szczególności po zabiegach wykonanych na jajowodach. Również wszelkie stany zapalne w obrębie miednicy mniejszej, będące następstwem zakażeń patogenami przenoszonymi drogą płciową (chlamydią trachomatis, dwoinką rzeżączki i in.), mogą przyczynić się do wystąpienia ciąży pozamacicznej. Kolejnym możliwym czynnikiem jest endometrioza – choroba polegająca na obecności błony śluzowej macicy poza miejscem jej prawidłowego występowania, czyli poza macicą. Często prowadzi ona do stanów zapalnych i niedrożności jajowodów, co zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia ciąży ektopowej. Ponadto warto wspomnieć również o czynnikach środowiskowych, takich jak palenie papierosów. Toksyny obecne w dymie papierosowym sprzyjają namnażaniu się wolnych rodników, które mają bardzo niekorzystny wpływ zarówno na męski jak i na żeński układ rozrodczy. Zaburzają m.in. prawidłową kurczliwość jajowodu, co przekłada się na większe ryzyko ciąży pozamacicznej. Warto jednak pamiętać, że zdarzają się kobiety, u których żaden z powyższych czynników nie występuje, a mimo to rozwija się u nich ciąża ektopowa.
Ciąża pozamaciczna bez typowych objawów – kiedy jest możliwa
Ciąży pozamacicznej nie zawsze muszą towarzyszyć widoczne objawy, przynajmniej na początku. Dopiero gdy, niemogąca prawidłowo się rozwinąć ciąża zaczyna obumierać, u kobiety mogą pojawić się pierwsze symptomy. Najczęściej są one jednak mało charakterystyczne i bywają różnicowane z takimi patologiami jak: poronienie, zapalenie wyrostka robaczkowego, skręt lub pęknięcie torbieli jajnika czy zapalenie przydatków. Ponadto brak specyficznych objawów sprawia, że wielu przypadków ciąży ektopowej nie udaje się uchwycić podczas rutynowej wizyty u ginekologa.
Objawy ciąży pozamacicznej – kiedy powinnaś się zaniepokoić?
Choć ciąża pozamaciczna lubi przebiegać bezobjawowo, to istnieją pewne symptomy, które pojawiają się zwykle między 6. a 10. tygodniem ciąży i mogą sugerować, że mamy z do czynienia właśnie z ciążą ektopową. Do symptomów tych należą:
- bóle podbrzusza,
- krwawienie z dróg rodnych,
- bóle ramion spowodowane podrażnieniem przepony przez krew z pękniętego jajowodu,
- omdlenia,
- ból głowy,
- bolesny guz przydatków.
Jeśli w przebiegu ciąży ektopowej dojdzie do pęknięcia jajowodu, kobieta doświadcza najczęściej napadu bardzo silnego bólu wraz z objawami wstrząsu hipowolemicznego (spadek ciśnienia tętniczego, bladość skóry, zimny pot, tachykardia). Stan ten wymaga pilnej interwencji chirurgicznej, ponieważ stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.
Ciąża pozamaciczna – jakie są metody leczenia?
Sposób leczenia ciąży pozamacicznej zależy od stopnia jej zaawansowania oraz umiejscowienia. Jeśli zostanie wykryta odpowiednio wcześnie, można leczyć ją zachowawczo przy pomocy farmakoterapii. Najczęstszym lekiem podawanym pacjentkom w takich przypadkach jest metotreksat – lek działający hamująco na syntezę DNA i RNA. Dzięki jego zastosowaniu we wczesnej ciąży pozamacicznej wielu kobietom udaje się uniknąć zabiegu chirurgicznego. Jeśli natomiast ciąża ektopowa zostanie wykryta później, konieczna jest już operacja. Wykonuje się ją albo metodą klasycznej laparotomii, albo laparoskopowo. W bardzo rzadkich przypadkach nieprawidłowo zagnieżdżony zarodek zostaje wchłonięty przez tkanki. Niekiedy może też dojść do samoistnego poronienia trąbkowego, w którego przebiegu jajo płodowe uwalnia się przez ujście brzuszne jajowodu wprost do jamy otrzewnowej.
Poważne konsekwencje niewykrytej ciąży pozamacicznej
Ciąża pozamaciczna może stwarzać bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia kobiety, jeśli nie zostanie w porę wykryta. Może wówczas dojść do pęknięcia jajowodu, czego efektem będzie wspomniany wstrząs hipowolemiczny (wstrząs krwotoczny). Wówczas pacjentka musi natychmiast trafić na stół operacyjny, inaczej jej życie jest poważnie zagrożone. Inną konsekwencją niewykrytej ciąży pozamacicznej może być utrata całego jajowodu, co może ograniczyć zdolności rozrodcze kobiety, choć wcale nie przekreśla jej szans na ciążę w przyszłości.
Jak zapobiegać ciąży pozamacicznej
Nie ma skutecznego sposobu, który pozwalałby całkowicie wyeliminować ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej. Jedyne, co kobieta może zrobić, to starać się unikać czynników sprzyjających jej rozwojowi, m.in. poprzez niepalenie papierosów, szybkie leczenie stanów zapalnych w obrębie narządów rodnych oraz stosowanie środków antykoncepcyjnych chroniących jednocześnie przez zakażeniem chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Umów się na panel prenatalny w celu wykluczenia nieprawidłowości rozwoju płodu.
Ciąża ektopowa – profilaktyka i wczesne rozpoznanie
Kobieta nie zawsze jest w stanie uniknąć ciąży ektopowej, ponieważ w wielu przypadkach powstaje ona z przyczyn od niej niezależnych. Jedynym działaniem profilaktycznym, jakie może podjąć jest nienarażanie się na czynniki ryzyka, a więc szkodliwe działanie dymu papierosowego czy choroby weneryczne. Niezwykle ważne w profilaktyce i wczesnym wykrywaniu ciąży ektopowej są także regularne wizyty u ginekologa oraz zgłaszanie mu wszelkich niepokojących symptomów: krwawienia z dróg rodnych, bóli podbrzusza, upławów itp.).
Podsumowanie – wszystko, co powinnaś wiedzieć o ciąży pozamacicznej
Ciąża pozamaciczna, znana również jako ciąża ektopowa, to stan, w którym zapłodniona komórka jajowa rozwija się poza macicą. Dotyczy ona około 1,5%-2% kobiet w ciąży i może zagrażać ich życiu, jeśli nie zostanie szybko wykryta. Diagnostyka ciąży pozamacicznej opiera się głównie na przezpochwowym USG i badaniu beta hCG z krwi. Istnieje pewna grupa kobiet bardziej narażonych na ciążę ektopową. Czynniki ryzyka obejmują m.in. zabiegi chirurgiczne w obszarze miednicy mniejszej, stany zapalne, endometriozę oraz palenie tytoniu. Objawy ciąży pozamacicznej są mało charakterystyczne, a ich brak może sprawić, że nie zostanie ona zdiagnozowana podczas rutynowej wizyty u ginekologa. W przypadku wystąpienia objawów, takich jak bóle podbrzusza czy krwawienie, konieczne jest natychmiastowe zwrócenie się po pomoc medyczną. Leczenie zależy od stopnia zaawansowania ciąży pozamacicznej i obejmuje zarówno farmakoterapię jak i leczenie chirurgiczne. Ciąża pozamaciczna może prowadzić do poważnych konsekwencji, ze śmiercią włącznie. Dlatego zawsze wymaga monitorowania oraz wdrożenia odpowiednich działań. Nie ma skutecznych metod zapobiegania ciąży ektopowej, ale kobieta może zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia, unikając czynników sprzyjających, takich jak palenie papierosów, leczenie stanów zapalnych i stosowanie środków antykoncepcyjnych. Regularne wizyty u ginekologa oraz świadomość objawów są kluczowe dla wczesnego rozpoznania ciąży pozamacicznej.
Pamiętaj! Jeżeli podejrzewasz, że jesteś w ciąży, a pojawiły się u Ciebie powyższe dolegliwości – nie zwlekaj z wizytą u lekarza! Dzięki określeniu stężenia β–hCG oraz badaniu USG przezpochwowym, możliwe jest wczesne rozpoznanie ciąży pozamacicznej i zastosowanie odpowiedniego leczenia farmakologicznego lub chirurgicznego. Nieleczona ciąża ekotopowa prowadzi do poważnych powikłań i może stanowić zagrożenia dla życia kobiety.
