Osteoporoza jest chorobą szkieletu charakteryzującą się zwiększonym ryzykiem złamań kości w następstwie zmniejszenia ich gęstości mineralnej i jakości tkanki kostnej. Warto wiedzieć, że zanik tkanki kostnej nie boli i postępuje bezobjawowo, stopniowo osłabiając kości. Kości przez to są słabsze i bardziej narażone na złamania.

Złamanie osteoporotyczne powstaje w wyniku niewielkiego urazu, a często brak jest nawet potwierdzonego przez pacjenta zdarzenia, które mogło być powodem złamania – tak bywa zwłaszcza w przypadku złamań kręgów.

Podstawowym narzędziem służącym do diagnostyki osteoporozy jest badanie densytometryczne. Badanie to wykonuje się przy pomocy densytometru właściwie na każdym etapie – od diagnozy pacjenta, przez dobór najbardziej optymalnej terapii, aż po cykliczne monitorowanie postępów leczenia.

Densytometria jest rodzajem badania rentgenowskiego wykorzystującym niskie dawki promieniowania. Densytometr tworzy dwuwymiarowy obraz trójwymiarowej struktury kości wskazując gęstość masy kostnej wyrażoną w g/cm2 (BMD – Bone Mineral Density).

Badanie wykonuje się w centralnych lokalizacjach takich jak część lędźwiowa kręgosłupa, biodro lub przedramię. Wykonujemy także densytometrie całego ciała – Total body oraz po endoprotezoplastyce stawów biodrowych.

Zaletą pomiarów gęstości mineralnej kości (BMD) w kręgosłupie jest to, że z racji dużej zawartości kości beleczkowej tu najwcześniej pojawią się zmiany osteoporotyczne oraz – z tego samego powodu – najwcześniej uwidaczniają się efekty lecznicze. Niestety z wiekiem pojawiają się zmiany zwyrodnieniowe w kręgosłupie, które poprzez generowanie osteofitów, mogą podnieść wartość BMD. Pomiar BMD w tym obszarze u więcej niż połowy pacjentów z różnych przyczyn może wykazywać istotne różnice wartości T-score w porównaniu z pomiarem BMD kości udowej.

Standardowo zaleca się wykonywanie badania jednocześnie w obu tych lokalizacjach – części lędźwiowej kręgosłupa oraz biodra.

Podczas densytometrii Total Body skanowane jest całe ciało. Ocenie zostaje poddana masa tkanki tłuszczowej wraz z procentowym jej udziałem w stosunku do masy całego ciała oraz zawartość tkanki mięśniowej wyznaczona w gramach w poszczególnych regionach ciała.

Przed badaniem wykonuje się pomiar wzrostu i masy ciała oraz przeprowadza wywiad z pacjentem na temat schorzeniach, na które choruje oraz zażywanych leków. Do badania należy położyć się na specjalnym stole, do którego przymocowane jest ramię aparatu. Ramię densytometru przesuwa się nad ocenianym fragmentem kośćca. Badanie przedramienia wykonywane jest na siedząco. Samo badanie trwa ok. 1-5 minut, w czasie którego mierzona jest gęstość kośćca przy użyciu niskiej dawki promieniowania rentgenowskiego. Wynik jest wydawany bezpośrednio po badaniu. Do wyniku dodawane są również zalecenia, a sam wynik zostaje omówiony przez wykonującego badanie.

Badanie densytometryczne jest zalecane przede wszystkim:

• kobietom w okresie menopauzy i pomenopauzalnym
• kobietom, które kilkukrotnie rodziły w krótkich odstępach czasu
• kobietom, które zaczęły późno miesiączkować
• kobietom stosującym hormonalną terapię zastępczą (HTZ)
• mężczyznom po 70. roku życia
• osobom o niskiej masie ciała
• osobom, u których niewielki uraz (np. upadek z wysokości własnej, uderzenie) prowadzi do złamania
• osobom prowadzącym siedzący tryb życia
• osobom, u których w rodzinie występowały przypadki osteoporozy
• palaczom
• osobom nadużywającym alkoholu
• osobom mającym niską zawartość wapnia i witaminy D w diecie
• osobom chorym na nadczynność tarczycy, chorobę wrzodową, zespoły złego wchłaniania, niewydolność wątroby czy nerek

• przebyte złamania niskoenergetyczne;
• radiologiczne deformacje kręgów lub osteopenia;
• występowanie osteoporozy w rodzinie (złamanie bkk udowej u matki);
• inne czynniki ryzyka osteoporozy: obniżenie wzrostu o około 4 cm, kyfoza, niskie BMI (<19 kg/m2);
• podejrzenie wtórnej osteoporozy: reumatoidalne zapalenie stawów, pierwotna nadczynność przytarczyc, nieuregulowana nadczynność tarczycy, choroby wątroby, zespoły złego wchłaniania, pierwotny hypogonadyzm;
• monitorowanie leczenia;
• nieleczony niedobór estrogenów, wczesna menopauza <45 lat, wtórny brak miesiączki ponad 6 miesięcy (bez ciąży);
• leczenie doustne glikokortykosteroidami przez 3 miesiące lub więcej;