Planujecie w najbliższym czasie zostać rodzicami? Jeśli tak, to koniecznie upewnijcie się, czy nie grozi Wam konflikt serologiczny. Mogą z niego wyniknąć poważne problemy. Na szczęście da się im zapobiec.
Planujecie w najbliższym czasie zostać rodzicami? Jeśli tak, to koniecznie upewnijcie się, czy nie grozi Wam konflikt serologiczny. Może do niego dojść, jeśli Ty masz grupę krwi Rh-, a Twój partner Rh+. Niestety z takiej serologicznej niezgodności mogą wyniknąć poważne problemy. Na szczęście da się im zapobiec. W naszym artykule podpowiadamy, jak to zrobić!
Grupy krwi – jak to z nimi jest?
Na powierzchni krwinek czerwonych (erytrocytów) znajdują się specyficzne białka zwane antygenami (aglutynogenami). To właśnie one decydują o tym, jaką grupę krwi posiadamy. Przykładowo, obecność aglutynogenu A warunkuje grupę krwi A, aglutynogenu B, grupę krwi B. Jeśli na powierzchni krwinek czerwonych obecne są oba aglutynogeny – A i B – to krew ma grupę AB. Jeśli natomiast nie występują żadne z wyżej wymienionych aglutynogenów, to krew należy do grupy 0. Jednocześnie układ odpornościowy produkuje przeciwciała (aglutyniny), które rozpoznają wszystkie obce pod względem grupy krwinki.
Odrębnym układem grupowym krwi jest układ Rh. Po raz pierwszy wykryto go u małp z gatunku Rhesus, czemu zawdzięcza swoją nazwę. Do tej pory w jego obrębie rozpoznano kilkadziesiąt różnych aglutynogenów. Najważniejszym jest aglutynogen D. Wszystkie posiadające go osoby określane są jako Rh-dodatnie, czyli Rh+. Z kolei u osób Rh-ujemnych (Rh-) antygen ten nie występuje.
Kiedy mówimy o konflikcie serologicznym?
Sam fakt, że posiadasz grupę Rh- a Twój partner Rh+ nie wystarczy jeszcze do wystąpienia konfliktu serologicznego. Najpierw Wasze dziecko musi odziedziczyć dodatni czynnik Rh po ojcu – jeśli odziedziczy go po Tobie, do konfliktu nie dojdzie. Ponadto pewna ilość krwi dziecka musi też dostać się do Twojego krwiobiegu.
Jak dochodzi do konfliktu serologicznego?
Konflikt serologiczny jest tak naprawdę reakcją układu odpornościowego matki. Mówimy wówczas o tzw. immunizacji. Aby tę reakcję uruchomić, wystarczy już zaledwie 0,2 ml krwi płodu w matczynym krwiobiegu.
Ponieważ krwinki płodu mają inne antygeny niż krwinki matki, a mianowicie odziedziczone po ojcu antygeny D, układ odpornościowy kobiety traktuje je jako wrogie i zaczyna produkować niszczące je przeciwciała – aglutyniny anty-Rh. Co prawda, dzięki obecności łożyska krew matki nie miesza się z krwią płodu, jednak w przypadku konfliktu serologicznego nie jest ono jednak wystarczającą barierą. W trakcie ciąży może bowiem dochodzić do niewielkich przecieków w krążeniu matczyno-płodowym.
Konflikt serologiczny w pierwszej ciąży – możliwy czy nie?
Możliwy, choć faktycznie zdarza się dużo rzadziej. Wynika to stąd, że organizm matki nie zdążył jeszcze wytworzyć przeciwciał. Chyba, że dojdzie do bezpośredniego kontaktu krwi Rh- matki z krwią Rh+ dziecka. Właśnie dlatego w prawidłowo przebiegającej ciąży konflikt serologiczny następuje najczęściej dopiero w momencie porodu. Poza tą sytuacją mechanizmy odpornościowe mogą zostać pobudzone również pod wpływem poronienia, zabiegów wewnątrzmacicznych, ciąży pozamacicznej, krwawień czy podczas niezgodnej serologicznie transfuzji krwi. W takich przypadkach konflikt serologiczny może wystąpić już w pierwszej ciąży.
Czym skutkuje konflikt serologiczny?
Konflikt serologiczny może doprowadzić do rozwoju choroby hemolitycznej u płodu lub noworodka i w konsekwencji do jego śmierci. Dzieje się tak, ponieważ atakowane przeciwciałami krwinki płodu zaczynają się rozpadać. Fachowo zjawisko to nazywamy hemolizą. W konsekwencji u dziecka rozwija się anemia hemolityczna oraz wzrasta poziom bilirubiny we krwi, czyli żółtego barwnika powstającego właśnie na drodze rozpadu erytrocytów. W pewnym momencie wątroba nie daje już sobie rady z szybko postępującą hemolizą i w końcu dochodzi do jej niewydolności. U dziecka będzie się to objawiało przede wszystkim ciężką żółtaczką. Niestety taki stan może zakończyć się jego śmiercią albo jeszcze w łonie matki, albo już po jego narodzinach.
Czy da się uchronić przed konfliktem serologicznym?
TAK! Podstawą profilaktyki konfliktu serologicznego jest oczywiście oznaczenie grup krwi w układzie Rh. Dlatego jeśli Ty albo Twój parter nie wiecie, czy jesteście Rh-ujemni czy Rh-dodatni, koniecznie wykonajcie badanie, które to ustali. Jeśli okaże się, że masz grupę krwi Rh-, a Twój partner Rh+ i ryzyko konfliktu serologicznego rzeczywiście istnieje, zostaniesz dodatkowo skierowana na badanie poziomu niszczących erytrocyty płodu przeciwciał anty-Rh.
Jeszcze kilkanaście lat temu konflikt serologiczny był naprawdę poważnym problemem. Dziś mamy już jednak narzędzia, które pozwalają z nim walczyć. Od wielu lat kobiety poddaje się skutecznej immunoprofilaktyce. Jeśli Rh przyszłej mamy jest ujemne, podaje jej się immunoglobulinę anty-D. Niszczy ona te krwinki dziecka, które już przedostały się do krwiobiegu matki. W ten sposób przeciwciała nie zdążają się wytworzyć. Immunoglobinę podaje się między 28. a 34. tygodniem ciąży, a potem do 72. godzin po porodzie.
