Rak szyjki macicy zajmuje obecnie trzecie miejsce w niechlubnym rankingu najczęściej występujących nowotworów kobiecych. Mimo iż coraz lepiej radzimy sobie z profilaktyką tego nowotworu, to według Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej, wciąż nie rozwiązaliśmy problemu wysokiej zachorowalności i umieralności na raka szyjki macicy. Spośród ponad 3 tysięcy kobiet, u których każdego roku diagnozowany jest nowotwór, umiera połowa. Statystyki te smucą tym bardziej, że dysponujemy badaniami profilaktycznymi pozwalającymi wykryć raka szyjki macicy we wczesnym stadium rozwoju, gdy jest on jeszcze w pełni wyleczalny. Na szczególną uwagę zasługuje cytologia płynna – badanie proste, bezbolesne i w wielu przypadkach ratujące życie. Co warto o niej wiedzieć? Przeczytaj!
Spis treści:
Wirus HPV – główny winowajca wysokiej zachorowalności na raka szyjki macicy
Co to jest cytologia?
Czym jest cytologia płynna?
Jaka jest różnica między cytologią płynną a tradycyjną?
Płynna cytologia – jakie są główne zalety badania?
Cytologia płynna – jak się do niej przygotować?
Podsumowanie
Wirus HPV – główny winowajca wysokiej zachorowalności na raka szyjki macicy
Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (ang. human papilloma virus, HPV) stanowi główną przyczynę zachorowania na raka szyjki macicy. Co ciekawe, jest to wirus tak powszechnie występujący w populacji ludzkiej, że prędzej czy później większość z nas zostanie nim zarażona. Jednak najczęściej infekcja ulega samowyleczeniu. Sytuacja wygląda inaczej, jeśli zaraziliśmy się typem wirusa o wysokim potencjale onkogennym. Wówczas infekcja może mieć charakter przetrwały i zapoczątkować proces nowotworowy. Do rozwoju raka szyjki macicy, jako następstwie zakażenia HPV, dochodzi poprzez stopniową transformację nowotworową komórek nabłonka szyjki macicy.
Wirus HPV przenosi się z człowieka na człowieka najczęściej poprzez kontakt seksualny (także oralny i analny). Znane są również czynniki zwiększające ryzyko zakażenia. Wśród nich na pewno należy wymienić:
- dużą liczbę partnerów seksualnych,
- niestosowanie prezerwatyw podczas stosunku,
- wczesny wiek inicjacji seksualnej,
- palenie tytoniu,
- stosowanie antykoncepcji hormonalnej,
- niską odporność,
- niektóre infekcje intymne.
Najskuteczniejszym sposobem na uniknięcie zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego jest zaszczepienie się odpowiednią szczepionką. Jej przyjęcie zmniejsza ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy nawet o 70%. 1 czerwca 2023 r. uruchomiony został program bezpłatnych szczepień przeciw HPV dla dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat. Szczepionka nie tylko skutecznie chroni przed zakażeniem, ale jest też dobrze tolerowana i bezpieczna dla dziecka.
Poza programem bezpłatnych szczepień przeciwko wirusowi HPV mamy jeszcze jedną skuteczną broń, która może pomóc w walce z przeciwnikiem, jakim jest rak szyjki macicy. To cytologia! Przyjrzyjmy się jej nieco bliżej.
Co to jest cytologia?
Cytologia to badanie, które polega na pobraniu materiału z szyjki macicy oraz jego ocenie pod mikroskopem. Wykonuje ją ginekolog, jest zupełnie bezbolesna i trwa krótką chwilę. Lekarz umieszcza najpierw w pochwie pacjentki wziernik ginekologiczny, a następnie przy pomocy specjalnej szczoteczki pobiera komórki z nabłonka tarczy oraz kanału szyjki macicy. W zależności od rodzaju wykonywanej cytologii materiał może trafić bezpośrednio na szkiełko lub do pojemnika ze specjalnym płynem. W pierwszym przypadku mówimy o cytologii klasycznej, w drugim o tzw. cytologii płynnej (LBC).
Czym jest cytologia płynna?
Cytologia płynna (LBC – liquid based cytology), nazywana też cytologią jednowarstwową lub cienkowarstwową, to cytologia, w której pobrany materiał nie jest rozmazywany na szkle, jak ma to miejsce w klasycznej cytologii, lecz trafia do pojemnika z płynem utrwalającym, konkretnie umieszcza się w nim całą główkę szczoteczki, którym wykonywany był wymaz. Tak zabezpieczony materiał przekazywany jest następnie do laboratorium. Zastosowanie płynnego podłoża zwiększa wartość diagnostyczną samego badania. Dlaczego?
Jaka jest różnica między cytologią płynną a tradycyjną?
Zacznijmy od tego, że preparat cytologiczny przygotowany na szkiełku jest trudniejszy w ocenie z uwagi na możliwość nawarstwienia się komórek oraz obecność ewentualnych zanieczyszczeń, np. krwi, śluzu, leukocytów itp. W cytologii płynnej problem ten nie występuje, ponieważ materiał jest odfiltrowywany z wszelkich zanieczyszczeń. To jednak nie koniec różnic, które powodują, że cytologia płynna wypiera tę tradycyjną. Mało tego – jest rekomendowana przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne.
Płynna cytologia – jakie są główne zalety badania?
Fakt, że materiał od razu trafia do pojemnika z płynem utrwalającym pozwala zabezpieczyć go przed ewentualnym wyschnięciem. Wysychanie materiału jest bowiem zjawiskiem bardzo niepożądanym, gdyż może prowadzić do błędnej interpretacji obrazu mikroskopowego, np. wskazującego na zmiany nowotworowe. Kolejną dość istotną zaletą cytologii płynnej jest możliwość ponownego przeprowadzenia analizy, np. na obecność innej patologii. Cytologia klasyczna nie daje takiej możliwości. Rozmazanego i utrwalonego na szkiełku wymazu nie da się już powtórnie przeanalizować.
Cytologia płynna – jak się do niej przygotować?
Cytologia, zarówno ta tradycyjna jak i płynna, nie jest badaniem, do którego trzeba się przygotowywać w jakiś szczególny sposób. Niemniej jednak, warto zastosować się do kilku prostych zaleceń:
- zachowaj wstrzemięźliwość seksualną przez co najmniej 24 godziny przed planowanym badaniem;
- 48 godzin przed badaniem nie stosuj już żadnych leków dopochwowych ani irygacji pochwy;
- badanie wykonaj w pierwszej fazie cyklu menstruacyjnego, nie wcześniej jednak niż 2 dni po zakończeniu krwawienia miesiączkowego.
Podsumowując, cytologia płynna jest jednym ze skuteczniejszych narzędzi w diagnostyce raka szyjki macicy. Pozwala uzyskać materiał dużo lepszej jakości niż klasyczna cytologia. Daje możliwość odfiltrowania materiału z wszelkich zanieczyszczeń, nie ulega wysychaniu oraz pozwala na powtórne przeprowadzenie analizy. Ze względu na wszystkie te zalety to właśnie cytologia płynna jest rekomendowana przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne w profilaktyce oraz diagnostyce wczesnych stadiów raka szyjki macicy.
