Coraz więcej słyszy się o historiach kobiet, którym nie udaje się zajść w ciążę lub nie mogą jej utrzymać. Choć medycyna poczyniła w tym zakresie ogromne postępy, wciąż trwają badania naukowe, których przedmiotem jest diagnostyka i leczenie niepłodności. Medycy na całym świecie szukają przyczyn takiego stanu rzeczy. Zidentyfikowanie przyczyn, które odpowiadają za trudności z zajściem w ciążę są złożone, wielowymiarowe i niełatwe do zidentyfikowania. Obok problemów hormonalnych, genetycznych, psychologicznych, a nawet środowiskowych, bardzo istotna jest kwestia wrodzonych wad anatomicznych macicy. Jaki jest ich wpływ na płodność kobiety i czy faktycznie uniemożliwiają one posiadanie dziecka?

Rola macicy w procesie rozrodu

Macica odgrywa podstawową rolę w procesie rozrodu i jest narządem, w którym rozwija się nowe życie. To organ, który potrafi w czasie ciąży powiększyć się kilkunastokrotnie. W 8 tygodniu ciąży macica ma rozmiar cytryny, a w 38 przypomina już rozmiarem sporego arbuza. To biologiczny cud! W macicy dokonuje się proces migracji i przygotowania plemników do zapłodnienia, implementacja zarodka, a potem jego odżywianie i wzrastanie płodu. Słowem, rola macicy w procesie rozrodczym jest nieoceniona. Właśnie dlatego u wielu kobiet wrodzone nieprawidłowości w budowie macicy prowadzą do zaburzeń płodności, nawracających poronień, wcześniactwa i innych zaburzeń położniczych, które zwiększają śmiertelność i chorobowość okołoporodową. Jednocześnie warto podkreślić, że w pewnej grupie pacjentek z wadami macicy nie stwierdza się żadnych dolegliwości w trakcie ciąży.

Jaka jest prawidłowa budowa macicy?

Wiedzę o tym, jak wygląda prawidłowo zbudowana macica nabywa się już w szkole podstawowej. Utrwala nam się wówczas charakterystyczny obraz dużej litery T. Macica jest umiejscowiona wewnątrz miednicy mniejszej i ma ok. 8 cm długości i ok. 4 cm szerokości. Składa się z:

Trzonu macicy, zbudowanego głównie z mięśni gładkich. Jego wewnętrzne ściany, czyli jamę macicy, wyścieła błona śluzowa (endometrium). To w niej zagnieżdża się zapłodniona komórka jajowa.
Dna macicy, które jest bezpośrednio połączone jest z jajowodami. Ponieważ połączenie to wyglądem przypomina rogi, nazywa się je rogami macicy.
Cieśni macicy to kilkumilimetrowa przestrzeń, przez którą szyjka uchodzi do jamy macicy.
Szyjki macicy, która jest otwarta w stronę pochwy, produkuje zasadową wydzielinę, ułatwiającą penetrację plemników.

Objawy, które mogą wskazywać na nieprawidłowości

Problemy ginekologiczne bywają uciążliwe. Wie o tym każda kobieta, która ich doświadczyła. Ich skala i różnorodność jest tak duża, że odpowiedzialność za diagnozę zawsze należy pozostawić lekarzowi. Objawy kliniczne większości chorób nie dają jednoznacznego wskazania na konkretne schorzenie, dlatego zawsze należy zachować czujność i obserwować swój organizm. Najczęstszymi objawami, które mogą świadczyć o wystąpieniu wad wrodzonych macicy są:

zaburzenia miesiączkowania
bóle podbrzusza
pierwotna niepłodność
nawykowe poronienia
porody przedwczesne
powikłania w przebiegu porodu

Czytaj też: Wady macicy diagnostyka

Klasyfikacja wad wrodzonych macicy

Macica, jajowody i częściowo pochwa wykształcają się w życiu płodowym, ok. 10 tygodnia ciąży, z łączących się przewodów przyśródnerczowych Mullera. Proces tworzenia trzonu, jamy, szyjki macicy i pochwy kończy się ok. 22 tygodnia ciąży. Tak! Już za życia płodowego kształtuje się nasza płodność i zdrowie ginekologiczne! Czy podczas procesu tworzenia się podstawowego organu rozrodczego kobiety coś może pójść źle? Anomalia w rozwoju macicy są skutkiem zaburzeń w łączeniu się przewodów przyśródnerczowych lub nieprawidłowego wytwarzania kanału, z którego powstaje jama macicy, kanał szyjki lub pochwa. Dane dotyczące częstości występowania wad wrodzonych macicy nie są zbyt precyzyjne. Część nieprawidłowości nie daje objawów klinicznych i pozostaje nierozpoznana. Wprowadzenie na szeroka skalę ultrasonografii dopochwowej dało możliwość ich rozpoznania lub wykluczenia u większości zgłaszających się do badań pacjentek. Częstość występowania wad budowy macicy szacuje się na 3-4%. Wzrasta ona do 5-10% u kobiet z poronieniami nawracającymi i do 25% u kobiet z późnymi poronieniami i porodami przedwczesnymi.

Wady wrodzone macicy klasyfikuje się według grup:

Grupa I – wrodzony brak lub dysgenezja szyjki macicy. Jedynym sposobem na posiadanie dziecka dla kobiet obarczonych tą wadą jest zastosowanie procedury zapłodnienia pozaustrojowego in vitro.

Grupa II – macica jednorożna (ok 10% wad). Wada powstaje w wyniku zahamowania rozwoju jednego z przepływów Mullera. Najczęściej obserwuje się również pojedynczy jajowód, gdyż drugi, podobnie jak część macicy, nie rozwinął się. W części przypadków występuje druga część macicy, ale w szczątkowym stadium rozwoju (tzw. róg szczątkowy).

Grupa III – macica podwójna (ok 8% wad). Powstaje w przypadku braku fuzji przewodów Mullera. Jej skutkiem jest rozdwojenie trzonu i szyjki macicy, a niekiedy również pochwy. U takich kobiet nie występują zwykle żadne symptomy mogące zwrócić uwagę na nieprawidłowości. Macica podwójna predysponuje do poronień, nieprawidłowego ułożenia płodu i poronień przedwczesnych (ok.2 %). Warto zauważyć, że kobieta, u której stwierdzono podwójna macicę, może nie mieć żadnych problemów z zajściem i donoszeniem ciąży (ok. 20%).

Grupa IV – macica dwurożna. Powstaje przy niepełnej fuzji przewodów Mullera. Charakteryzuje ją obecność jednej szyjki i jednego trzonu macicy z wyraźnymi rogami. Stanowi ok. 30% wszystkich wad macicy. Szansa na poród „o czasie” jest większa niż 60%, aczkolwiek niektórzy lekarze uważają, że możliwość donoszenia ciąży przez kobiety z tą wadą jest mniejsza.

Grupa V – macica przegrodzona, będąca skutkiem zaburzeń resorpcji przegrody pomiędzy przewodami Mullera. Przegroda może rozdzielać całą macicę, co w znacznym stopniu pogarsza rokowanie dotyczące możliwości zajścia w ciążę oraz jej donoszenia. Spośród wszystkich wad macicy ta związana jest z największym odsetkiem niepowodzeń położniczych oraz niepłodności. Niewystarczające unaczynienie i ukrwienie przegrody nie stwarza odpowiednich warunków do implementacji zarodka. W diagnostyce tej wady największe znaczenie ma trójwymiarowa ultrasonografia przezpochwowa i histeroskopia diagnostyczna. Po postawieniu diagnozy u kobiet planujących macierzyństwo należy usunąć przegrodę. Histeroskopia operacyjna pozwala na korektę tej wady i jest uważana za złoty standard. Po usunięciu przegrody w macicy odsetek poronień spada z 88% do niespełna 14%, a odsetek kobiet rodzących „o czasie” wzrasta z 3% do 80%.

Grupa VI – macica łukowata. Jest uważana za odmianę prawidłowej jamy macicy i nie wiąże się z podwyższonym ryzykiem poronienia i przedwczesnego porodu w porównaniu z kobietami bez wad macicy.

Grupa VII — nieprawidłowości rozwojowe związane ze stosowaniem dietylostilbestrolu (DES). Jest to syntetyczny estrogen, który był przepisywany w latach pięćdziesiątych kobietom, które miały problemy z utrzymaniem ciąży. Z czasem badania wykazały jego silny związek z zachorowalnością na raka macicy. Lek przyczyniał się także do poważnych wad układu rozrodczego u dziewczynek.

Źródło: „Wybrane problemy kliniczne” Tomasz Rechberger, Beata Kulik-Rechberger, II Katedra i Klinika Ginekologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

Jak diagnozuje się nieprawidłowości w budowie macicy?

Obecnie w diagnostyce wad macicy znajdują zastosowanie nowoczesne metody obrazowania: ultrasonografia 3D, rezonans magnetyczny i histeroskopia diagnostyczna. Pozwalają one na kompleksową ocenę zmian i wdrożenie prawidłowej, efektywnej terapii. Badania, które zapewne zleci Ci ginekolog, jeżeli nastąpi podejrzenie o wystąpienie wrodzonej wady macicy to:

Podstawowe badanie ginekologiczne z wziernikowaniem. Na jego podstawie ginekolog może ocenić np. obecność dwóch szyjek macicy w sklepieniu pochwy (macica podwójna).
Badania ultrasonograficzne z użyciem kontrastu i USG 3D. Pozwalają na dokładnie zobrazowanie macicy w jej przekroju czołowym. Badanie jest pomocne podczas diagnozowania np. macicy dwurożnej albo przegrodzonej.
Histerosalpingografia – to podstawowa metoda diagnostyczna, która dostarcza informacji na temat wymiarów, objętości i kształtu jamy macicy oraz drożności jajowodów.
Rezonans magnetyczny – bardzo czuła i swoista metoda. Najskuteczniejsza w przypadku diagnostyki wad wrodzonych macicy. Ponadto jest metodą nieinwazyjną, bezbolesną i nie naraża pacjentki na szkodliwe promieniowanie i nie powoduje żadnych powikłań.

Dowiedz się więcej: Histeroskopia

Jak leczy się wady macicy, które uniemożliwiają urodzenie zdrowego dziecka

Postępowanie w leczeniu wad macicy zależy od obrazu klinicznego i planów dotyczących macierzyństwa. Część przedstawionych anomalii nie wymaga ingerencji medycznej, o ile nie planujesz zostać mamą. Jeśli leczyć, to jak? Dawniej wykonywano metroplastykę w przypadku macicy dwurożnej i przegrodzonej. W dobie rozwiniętych technik endoskopowych stosuje się histeroskopowe usunięcie przegrody, a w macicy dwurożnej zabiegi histeroskopowe w połączeniu z laparoskopią. Postępowanie w przypadku wrodzonych wad jest zależne od stopnia nieprawidłowości, wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjentki. Lekarz wskaże właściwe postępowanie i leczenie, jeżeli zaistnieje taka konieczność.